یەكێتی.. 38 ساڵ لە خەباتی مەرەكەب‌و خوێن

سەرەتای پڕیشكی هەڵگیرسانەوەی شۆڕشی  نوێ بریتی بوو لە ژیلەمۆی  فیكرو بیروباوەڕو خەباتێكی سەخت‌و دژواری پڕ لە مەرگەسات.

شۆڕشێك بوو لەلایەن عەقڵە  لاوە روناكبیرەكان كە لەسەر شانێكیان مەرگیان لەپێناو رزگاری نەتەوەكەیان هەڵگرتبوو و لەسەر شانەكەی دیكەیان هیواو ئومێدی چەندین ملیۆن كەسی گەورەترین نەتەوەی بێ دەوڵەتی ئەم جیهانەیان هەڵگرتبوو كە ئەویش گەلی  كورد بوو كە بووە قوربانی دەستی حكومەتە دیكتاتۆری و شۆفێنیستە یەك لەدوای یەكەكان‌و رێكەوتنە جیهانییە بەدگومانەكان كە هەمیشە كوردیان كردبووەوە قوربانی بەرژەوەندییەكانی خۆیان.

بەڵێ،  ئەو ژیلەمۆیە لە سەردەمێكدا گەشایەوەو مژدەی لە دایك بوونی رێكخراوێكی شۆڕشگێڕی  نوێی بە گوێی هەموواندا كە رووبەڕووبوونەوە بەگشت جەلادەكان وەك روخاندنی شاخێك بوو بە دەرزی.

لەو قۆناغەدا ئیرادەی خواستی گەلی  كوردو تونێتی بۆ ئازادی، لە جەستەی رێكخراوێكی شۆڕشگێڕی  نوێدا بەرجەستەبوو كە ئەویش  یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بوو.

لە رۆژی 1975/6/1،  جارێكی تر  گەلی  كورد رابووەوەو دامەزراندنی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەلایەن چەند سەركردەیەكی ماندونەناس‌و تینوی ئازادی نەتەوەكەیان‌و بەڕابەرایەتی  هەڤاڵ  مام جەلال راگەیەنرا.

یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەو ماوە دوورو درێژەی خەباتی سیاسی‌و چەكداریدا رووباڕێك خوێنی  بەخشیوە بە كاروانی رزگاریخوازانەی گەلی كورد.

یەكێتی تاكە حزبە كە ژمارەیەكی زۆر لەسەركردەكانی لەو پێناوە پیرۆزەدا  بەخوێنی خۆیان داری ئازادی كوردستانیان ئاوداوە.

لەدوای نسكۆی شۆڕشی ئەیلول ساڵی 1974،  گەلی  كورد دوچاری بێ ئومێدی‌و بێ  هیوایەكی قورس بوون بەوەی جارێكی تر خۆری ئازادی لە كوردستان هەڵنەیەتەوە بۆ  دەربازبوون لە زوڵم‌و ستەمی رژێمی دیكتاتۆری، بەڵام لە پاش ماوەیەكی كورت لەدوای ئەو نسكۆیەوەو لە دیمەشقی  پایتەختی وڵاتی سوریاوە،   یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بوونی خۆی لە گۆڕەپانی خەبات‌و تێكۆشان بەگوێی هەموواندا دا.

یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەو رۆژەوە بڕیاڕی دەستپێكردنەوەی خەباتی سیاسی‌و چەكداری راگەیاندو مەشخەڵی بزوتنەوەی  رزگاریخوازانەی كوردایەتی بەرزكردەوە.

لەو سەردەمەوە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان  دەستی بە داكۆكیكردن كرد لە مافەكانی گەلی  كوردو لەقۆناغە سەختەكاندا لەسەر ئەو رێبازە پیرۆزەی بەردەوام بوو.

لەسەرەتای  دەستبەكاربوونی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان وەك هێزێكی سیاسی‌و جەماوەری داكۆكیكار لە مافە نەتەوەییەكانی گەلی  كورد، پۆلێك لە سەركردەو پێشمەرگەی مەفرەزە سەرەتاییەكانی خۆی كردە قوربانی رێبازی پیرۆزی كوردایەتی لە وانەش  شەهید ئیبراهیم عەزۆ كە دوای ئەوەی لە شاری  قامیشلۆی سوریاوە بەرەو كوردستان گەڕانەوە، خۆی‌و ژمارەیەك لە هاوڕێكانی  شەهیدكران.

هەروەك پۆلێك پێشمەرگەو سەركردەی یەكێتی وەك شەهید عەلی عەسكەری‌و د.خالید سەعید لە ساڵی  لەپێناو هەمان رێبازدا لە ساڵی 1978 شەهیدكران‌و  بوونە پێشەنگ‌و مەشخەڵ هەڵگری كاروانی شەهیدانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان.

ئەم دوو كارەساتە برینێكی قوڵی  لەجەستەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستاندا دروست كرد، بەڵام نەبووە مایەی دابەزاندنی ورەی پۆڵایینی كادرو پێشمەرگەكانی یەكێتی لەو سەردەمەدا، بەڵكو بیروباوەڕو هزریان بە پرسە نەتەوایەتییەكەیان سوورترو چەسپاوتر بوو و بەوەش  یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بووە پڕۆژەیەك بۆ شەهیدبوون لە پێناو رزگاری نەتەوەو نیشتمان.

لەپاڵ ئەو نەهامەتی‌و كارەساتانەی بەسەر یەكێتیی نیشتمانیی كوردستاندا هاتووە، چەندین دەستكەوتی مەزن‌و زۆرو زەوەندی لە مێژووی خۆیدا  بۆ  نەتەوەكەمان  تۆماركردووە.

خوێنی شەهیدەكانی درەختی ئومێدو هیواكانی ئاوداوەو خەونە نەتەوەییەكانی هەموو كوردێكی دڵسۆز بە خاك‌و نیشتمانەكەی سەوز كردەوە.

یەكێتی نیشتمانی كوردستان رێكخراوێكی سیاسی هەمەلایەنە بوو  لەرووی  رۆشنبیری‌و  هونەرو سیاسەت‌و سەرجەم لایەنە جیاجیاكانی ژیانی كوردەوارییەوە.

سەركردەكانی یەكێتی لە چین‌و توێژێكی دیاریكراو پێكنەهاتبوون، بەڵكو  لە تەواوی رۆڵەكانی شارو شارۆچكەو گوندەكان پێكهاتبوون‌و كلتورو رۆشنبیریان  درێژكراوەی  مێژووی گەلەكەمان بووە، بۆیە توانییان  سەركردایەتی شۆڕشێكی  سەردەمییانەی فرەلایەن بكەن كە بریتی بوو لە شۆرشكردن لە جیهانێكدا كە هیچ جۆرە ئەدەبیاتێك‌و رۆشنبیری‌و هونەری تێدا نەبووە، یەكێتیی  نیشتمانیی كوردستان لەو بوارەدا رۆڵێكی پێشڕەوانەی گێڕاوە.

لەدوای راپەڕینە مەزنەكەی بەهاری ساڵی 1991،  قۆناغێكی نوێ لە ژیانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستاندا دەستیپێكرد ئەویش  گرێدانەوەی خەباتی شاخ‌و شار بوو.

یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەو قۆناغەدا  درێژەی بەخەباتی سیاسی‌و مەدەنیداو هەوڵیدا وەك حزبێكی جەماوەری هۆشیاری نەتەوەیی‌و فیكری  ئازادی رادەربڕین‌و  یەكسانی كۆمەڵایەتی لەناو كۆمەڵانی خەڵكی كوردستاندا گەشەپێ بدات.

لەدوای یەكەمین هەڵبژاردنی ئازاد كەلە 1992/5/19،  بەڕێوەچوو یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دەستكەوتێكی مەزنی دیكەی بۆ گەلی  كورد بەدیهێنا ئەویش  راگەیاندنی مافی  فیدڕاڵی بوو بۆ هەرێمی كوردستان.

ئەوەبوو لەسەر زاری سەرۆك مام جەلال-ەوە ئەوە راگەیەنرا كە چیتر كورد بە كەمتر لە مافی  فیدڕاڵی رازی نابێت.

ئەوەبوو لە پەرلەمانی كوردستان پڕۆژەكەی سەرۆك مام جەلال بۆ  بەفیدڕاڵیكردنی  هەرێمی كوردستان دەنگی لەسەردراو ئەمڕۆ خەڵكی كوردستان بەرهەمی ئەو خەباتە مەزنەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان‌و  هەڤاڵ  مام جەلال دەچنەوەو بە ئازادی  لەكوردستان دەژین.

پاڵنەرانی دروستبوونی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان
شۆرشی ئەیلول لە ساڵی 1961، لە باردۆخێكی ناوچەیی‌و نێودەوڵەتی دیاریكراو و لە ئەنجامی زوڵم‌و ستەم‌و چەوسانەوەی نەتەوەیی‌و كۆمەڵایەتیدا هەڵگیرساو زۆربەی كورد لەژێر باڵی ئەو شۆرشەدا كۆببووەوە، زیاتر لە 100  هەزار پێشمەرگەی هەبوو لە رووی مادیی‌و ‏مەعنەوی دەوڵەتی ئێران پشتوانی دەكرد، ئێران بۆ لابەلا كردنەوەی ناكۆكیەكانی خۆی لەگەڵ عیراق هاوكاری شۆڕشی كوردی دەكرد.

دوای رێكەوتننامەی 11 ی ئاداری 1970 و  چوار ساڵ گفتوگۆكردن، لە ئەنجامی رازی نەبوونی حكومەتی عیراق بۆ داننان بە ‏مافەكانی گەلی كورد، لە نیسانی 1974، شەڕ بە گەرمی دەستی پێكردەوەو حكومەتی عیراق لە رێگای چەندین دەوڵەتی وەك  "روسیا،  ‏ئوردن، میسر،  ئەمریكا"  هەوڵیدا بۆ گفتوگۆكردن لەگەڵ شای ئێران  كە ئەمە دوا كارتی عیراق بوو بۆ لە باربردنی شۆڕشی كورد.

لە رێككەوتی 1975/3/6، رێكەوتننامەی جەزائیر لە نێوان سەدام حسێن‌و شای ئیران لە جەزائیر مۆركراو رێككەوتنەكە بە ئاكام گەیشت ‏بڕیاردرا كەوا چیتر دەست لە كاروباری یەكتر وەرنەدەن‌و ئێران دەرگای هاوكاری كردن دابخات لە شۆڕش.

رۆژی 1975/3/12، وەفدێكی پارتی بە سەرۆكایەتی بارزانی چووە ئیران دوای هەوڵدانێكی زۆر توانیان شای ئیران  ببینن‌و شا پێیانی ‏راگەیاند: ماوەی 42 ساڵە ناكۆكیمان هەیە لەگەڵ عیراقدا ئێستا رێككەوتن بە ئاكام گەیشتووەو ئێوەش سێ رێگاتان لە پێشە:
1-    دێن بۆ ئێران وەك هاوڵاتی ئیران حسابتان بۆ دەكرێت.
2-     دەگەڕێنەوە عیراق ئارەزووی خۆتانە.
3-    درێژە بە خەبات دەدەن ئێمە سنوور دادەخەین‌و بەپێی ئیتفاقیەی جەزائیر هەر كەسێك لە سنوور بگیرێت تەسلیم بە عیراق ‏دەكرێتەوە.

وەفدەكە گەڕایەوە بۆ كوردستان لە 1975/3/14، كۆبونەوەی سەركردایەتی پارتی دەستی پێكرد بۆ ماوەی 6 رۆژ بەردەوام بوو، شەوی 18 لەسەر 1975/3/19، سەرجەم سەركردایەتی‌و مەكتەبی سیاسی‌و فەرماندەكان كۆبونەوەو داواكرا كەوا درێژە بە خەبات بدرێت، بەڵام بێ سوود ‏بوو.

جگە لە پارتی لەو سەردەمەدا، كۆمەڵەو حزبی شیوعی هەبوو، بەڵام بچوك بوون توانای مانەوەیان نەبوو، كۆمەڵەی ماركسی لینینی كوردستان لە 1970/6/10، دامەزرابوو بە سەرپەرشتی مام جەلال.

بۆ ئەوەی خەڵك لە دەوری ئەو رێكخراوە كۆببێتەوە كەسانی رۆشنبیری هەڵبژارد لەوانە:
"نەوشیروان مستەفا،  شازاد سائیب،  مەحمودی ‏مەلا عزەت،  رفعەت مەلا مەحمود" .

ئەندامانی سەركردایەتی كۆمەڵە لە ساڵی 1970، لە ئەمانە پێكهاتبوون:
شهابی شێخ نوری سكرتێری كۆمیتەی سەركردایەتی لە ناوەوەی ‏وڵات
محەمەد سەعید میرزا، لێپرسراوی لیژنەی بەغدا
جەعفەر عەبدولواحد، لێپرسراوی لیژنەی هەولێر
ئاوات عەبدولغەفور، لێپرسراوی لیژنەی سلێمانی
فەریدون عەبدولقادر، لێپرسراوی لیژنەی كەركوك

لەو سەردەمە گەنجێكی زۆر پەیوەندیان بە كۆمەڵەوە دەكرد شازاد سائیب سەفەری دەرەوەی كرد بۆ لای مام جەلال ‏بەمەبەستی بردنی نامەو ئاگاداربوونی لە وەزعی كوردستان، هەروها نامەی مام جەلال-ی هێنا بۆ كوردستان كە هەلومەرجەكە لە بارە ‏بۆ دروستكردنی رێكخراوێكی نیشتمانی فراوان.

دەستەی دامەزرێنەرانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان
لە 1975/5/22، لە دیمەشق  لە ریستورانی "گلیگلە" لە گەڕەكی "ئەبو رمانە"ی سوریا یەكەم كۆبوونەوەی دەستەی دامەزرێنەر بە عەمەلی ‏دەستی بەجێبەجێكردنی كارەگانی خۆی كرد ئەم هەڤاڵانە بەشداربوون:
1-    مام جەلال
2-    نەوشیروان مستەفا
3-    د.فوئاد مەعسوم
4-    د.كەمال فوئاد
5-    عادل موراد
6-    عەبدولرەزاق فەیلی
7-    هۆمەر شێخ ‏مووس

كۆبونەوەی دووەم لە بەرلین بەسترا لە 1975/5/27، بەسەرپەرشتی مام جەلال هەندێك گۆڕان لە پڕۆژەكە كراو بەڕەسمی لە رۆژی 1975/6/1، بڵاوكرایەوە.

یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان هاوپەیمانێتییەك بوو لە نێوان پێنج قەوارەی‌ سەربەخۆی‌ سیاسی كە لەلایەن جەلال تاڵەبانی، كە كوردەكان بە مام جەلال ناوی دەبەن‌و،  نەوشیروان مستەفا سەركردایەتی دەكرا.

ئەزمونی ناو یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان ئەزمونێكی نوێ بوو لە كوردایەتیدا كە سێ رێكخراوی جیاواز، سێ  سەركردایەتی جیاواز كە ‏هەر سێكیان سەربەخۆی رێكخراوەیی تەواویان هەبوو.

كۆمەڵەی ماركسی لینینی كوردستان لە 10 حوزەیرانی 1970 بەنهێنی دامەزرابوو
بزوتنەوەی سۆسیالیستی كوردستان
هێلی گشتی

ئاشكرابوونی رێكخستنەكانی كۆمەڵە
كۆمەڵە دۆستایەتی لەگەڵ رێكخراوێكی عەرەبی هەبوو بە ناوی (حركە العربیە الاشتراكیە) كە بە نهێنی كاری دەكرد لە ناو عیراق ‏لێپرسراوەكەی ناوی (عبدالا النەسراوی)  بوو.

بۆ پەیوەندی كردن بەیەكترەوە لەلایەن كۆمەڵە (ئەنوەر زۆراب)  لەلایەن حرەكە (ولید زەنون) دیاریكرابوون هەردووكیان لە كارگەیەكی كارتۆن ‏بڕین ئیشیان دەكرد لە بەغدا، دوای تاوتوێكردنی بارودۆخی كوردستان فەرەیدون عەبدولقادر  راسپێردرا كە بچێتە دەرەوە بەمەبەستی ‏ئاگاداركردنەوەی مام جەلال  لە بارودۆخی كوردستان، بەڵام پێش چوونی فەرەیدون عەبدولقادر، مام جەلال  نامەیەك رەوانە دەكات لە رێگای (حرەكە) نامەكە دەگاتە دەستی (ولید) كە دانیشتوی بەغدایە كوڕێك بە ناوی (ستار شعلان) لە رێكخستنەكانی "حرەكە" لەگەڵ (ولید)  دەبێت لە ‏گەڕەك دەبێتە شەڕیان كە پۆلیس دێت بۆ گرتنی (ستار) رۆژنامەیەكی (حرەكە) لە ماڵەكەی دەگیرێت‌و لە ئەمنی بەغدا دان بەبوونی ‏رێكخستن دەنێت لە ناو عیراق‌و هەروها باسی (ولید) دەكات كە دەچنە ماڵی (ولید) كۆمەڵێك بەڵگەنامەی (حرەكە)یان دەست دەكەوێت لەوانە نامەكەی  مام جەلال  كە بۆ كوردستان هاتبوو پاش لێدانی (ولید) ناوی (ئەنوەر زۆراب)  دەهێنێت‌و، شەو سەعات دوو دەیبەن لە ‏ماڵەكەی بەرنامەی كۆمەڵەو دەمانچەیەك دەدۆزنەوە، بۆ بەیانی مەوعیدی كۆبونەوە دەبێت لە ماڵی (ئەنوەر زۆراب)  كە برادەران دێن دەزانن ‏گیراوە هەرچی بەڵگەنامەی كە هەبووە لەوێ لەگەڵ خۆیان دەیبەن بەرەو سنووری ئێران دەڕۆن بەمەبەستی خۆڕزگاركردنیان نەوەك ‏ئاشكراببن، لەسەر سنوور هەموویان دەگیرێن لە رۆژی 1975/9/24، كە ژمارەیان 40  كەسە، بەپێی رێككەوتننامەی ‏جەزائیر، ئێران هەموویان رادەستی حكومەتی عیراق دەكاتەوە.

هەڵگیرسانەوەی شۆڕش
لە1976/6/1، یەكەم مەفرەزەی چەكداری لە لایەن مام جەلال  لە سوریا بەرێكرا كە ژمارەیان 37 پێشمەرگە بوون نەقیبی ‏موهەندیس "ئیبراهیم عەزۆ" لێپرسراویان بوو، ئەم  37 پێشمەرگەیە كرا بە 4 مەفرەزەی بچوك، دوای گەیشتنیان لە سنووری سوریا - ‏توركیا، بۆ كوردستان، هەر چوار مەفرەزەكە لەلایەن قیادەی موەقەتەی ئەو كاتەی پارتی دەستگیركران‌و شەهیدكران لەناوچەكان.

دووەم وەجبەی ناردنی پێشمەرگە بۆ كوردستان
ئەم هێزە لەفەرماندەو كادیرەكانی سوریا پێك هاتبوو، كران بە سێ رەتڵ بەسەرپەرشتی نەوشیروان مستەفا لە 1976/11/21، ‏رەوانەی كوردستان كران، بەڵام هێشتا مام جەلال بە لەناوچوونی مەفرەزەی یەكەمی نەدەزانی دوو نامەی دانێ بۆ عەلی عەبدوڵڵا‌و، ئیدریس ‏بارزانی‌و مەسعود بارزانی، پاش گەیشتنی دووەم مەفرەزە لە سێ سنوور بارەگایان دانا.

‏یەكەم وەجبەی چەك
یەكەم وەجبەی چەك لەسوریاوە هات پاش رێككەوتن لەگەڵ قیادەی موەقەتە، لە 1977/3/1، چەكەكان بریتی بوون لە: 60 كڵاشینكۆف ‏كە لەلایەن نەوشیروان مستەفاوە وەرگیران.
‏ گەڕانەوەی مام جەلال لە ساڵی 1977 بۆ كوردستان دوای گەڕانەوەی لەبەیروت بۆ كوردستان یەكەم كۆبوونەوەی كۆمیتەی سەركردایەتی ‏لەسەر خاكی كوردستان لە 1977/8/31، بەست، كە 12 رۆژی خایاند، لەوكۆبوونەوەدا مام جەلال بە سكرتێری گشتی دانرا.‏
كۆمەڵە: كاك ئارام‌و سالار عەزیز
بزووتنەوە: رەسوڵ مامەند‌و عەلی عەسكەری
خەتی گشتی: ئەندامانی دەستەی دامەزرێنەری یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان

دوای لابردنی سەركردایەتی لە سێ سنوور بۆ نۆكان، لەمانگی 3 ی 1978، دووەم كۆبوونەوەی سەركردایەتی بەسترا بۆ رێكخستنی پێشمەرگە،  ‏دارایی،  دانانی نەخشەو پلان،  دروستكردنی هەشت هەرێم، ‏ دوای چەند مانگێك بڕیاردرا بگەڕێنەوە بۆ سێ سنوور، لەبەر نزیكی لە سوریا – توركیا - ئێران – كوردستان، ئەو كاتە زیاتر لە هەزار پێشمەرگە لە سەركردایەتی بوون، كران بە سێ رەتڵ‌و ژمارەیەكی زۆری بێ چەك بوون، پاش وەرگرتنی زانیاری ‏لەسەر سێ سنوور كە هێزەكانی قیادە موەقەتە لەوێ بوون ژمارەیان 300 كەس بوون، ‏ دوای بەڕێ كەوتنی رەتلی یەكەم‌و دووەم لە هەكاری تووشی شەڕ بوون لەگەڵ قیادە موەقەتەو جاشەكانی توركیا، نزیكەی 750  ‏پێشمەرگە لەو سەردەمە شەهیدبوون.‏

هێزەكەی تری سەركردایەتی گەڕانەوە قەندیل، لە 1978/9/20، دوای خۆرێكخستنەوەی سەركردایەتی‌و درێژەدان بەشۆڕش‌و هەڵگیرسانی ‏شەڕی نێوان عیراق‌و ئێران لە ساڵی 1980 پەیوەندی نێوان كۆماری ئیسلامی ئێران لەگەڵ یەكێتی باش بوو،‏ لەماوەیەكی كەم یەكێتی توانی خۆی رێكبخاتەوەو زۆر لەسنوورەكان لەرژێم ئازاد بكات‌و تا ساڵی 1988.

لە پاش شەڕی نێوان عیراق‌و كوێت (جەنگی كەنداوی دووەم)، یەكێتی بەرنامەی ئازادكردنی كوردستانی داناو ئەو كاتە زۆربەی هێزەكانی یەكێتی وەك پارتیزان ‏مابوونەوە تا راپەڕینی 1991.

‏نوێ بوونەوە
هەموو رێكخراوێكی سیاسی سەرەتای دروست بوونی بەقۆناغەكانی منداڵی‌و گەنجی‌و پیریدا تێدەپەڕێت‌و، هەوڵی گەیشتن بە ئامانج ‏دەدات.

شۆڕشی نوێ لەماوەی خەباتی سیاسی‌و چەكداری لەشاخ كۆمەڵێك گۆڕانی تێدا رووداوە، هەروەها بەرەنگاری هەموو رۆژە سەختەكان ‏بووەتەوەو توانای هەڵسانەوەی هەبووە سەرەڕای بوونی كۆمەڵێك بیری جیاواز لەناو یەكێتی،‏ بەستنی چەندین كۆنفرانس لەشاخ، لەساڵانی هەشتاكان، وەك كۆنفرانسی كۆمەڵە لەساڵی 83 و 84، هەروەها كۆنفرانسی هەردوو باڵی ناو ‏یەكێتی - خەتی گشتی‌و بزووتنەوەی سۆسیالیست پاش جیابوونەوەی بەشێكی بزووتنەوەی سۆسیالیست لەناو یەكێتی لەو كۆنفرانسە ‏هەر دوو باڵەكە یەكیان گرت‌و ناویان نا یەكێتی شۆڕشگێران، لەوە بەدواوە یەكێتی بووە دوو باڵ، یەكێتی شوڕشگێران‌و كۆمەڵەی ‏رەنجدەران.‏

كۆنگرەكان
بەستنی كۆنگرەی یەك لە 1992/1/28، لەسلێمانی دوای دوو رۆژ گواستراوە بۆ هەولێر كە ماوەی 17 رۆژی خایاند، زیاتر لە 750 كادیر لەو ‏سەردەمە بەشداری كۆنگرەكە بوون، هەر دوو باڵی كۆمەڵەو یەكێتی شۆرشگێران خۆیان حەل كردو بڕیاری یەكخستنی هەردوو باڵەكە دراو تەبەنی ‏فیكرەی سۆسیال دیموكرات كرا كە فرە مینبەری‌و جێگای هەموو تاكێكی كوردستانی تێدا دەبێتەوەو دەتوانن لەناو ئەم رێكخراوە خەباتی ‏سیاسی خۆیان بكەن، سەرەڕای بوونی بیرو رای جیاوازیش.

لەدوای ساڵی 1996 یەكێتی بۆ ماوەی چەندین رۆژ كۆبوونەوەی سەركردایەتی بەست لە سلێمانی بەمەبەستی گۆڕانكاری لەبەرنامەی ‏كاری خۆی وەك:‏

دانانی وەزارەتی مافی مرۆڤ، كردنەوەی نووسینگەی مافی مرۆڤ لە سەرجەم دام‌و دەزگاكان.
دروستكردنی چەندین رێكخراوی مەدەنی‌و ‏كردنەوەی كەناڵی جیاجیای ئازادو دەركردنی چەندین رۆژنامەو گرنگیدان بەرێكخراوە پیشەییەكان‌و كردنەوەی چەندین سەنتەرو ‏كۆمەڵەی رۆشنبیری بەمەبەستی گۆڕان‌و كرانەوە.
لەڕووی خزمەتەوە هەولێ باشیدا بۆ بوژانەوەی بارودۆخی دانیشتوانی سنووری حكومەتەكەی‌و زیادكردنی مووچەی سەرجەم فەرمانبەران ‏پێش رووخانی حكومەتی عیراق.

لە 1999/4/4، كۆنفرانسی ناوخۆ بەسترا بۆ رێكخستنەكان لە سەرجەم مەڵبەندەكان، لە 2001، كۆنگرەی ‏دووەمی یەكێتی لە سلێمانی بەسترا، تەبەنی فیكرەی سۆسیالیست دیموكرات كراو سەركردایەتی نوێ هەڵبژێردراو مام جەلال بە ‏سكرتێری گشتی یەكێتی هەڵبژێردرایەوە.

بەشداریكردنی یەكێتی لەكۆنفرانسی رێكخراوی ‏SI‏ لەرۆژانی 5/31 و 2001/6/1، لەمەراكیش‌و وەرگیرانی یەكێتی بەئەندامی چاودێر لەو ‏رێكخراوە كە بەدووەم رێكخراو دێت لەدوای ‏UN‏ و نوێنەری 172 پارت‌و رێكخراوی تێدا ئەندامە.

مێژووی یەكێتی بەهەموو قۆناغ‌و بەرزی‌ونزمی‌و گەرمی‌و ساردیە هەمە جۆریەكانیەوە، دەمانباتەوە سەر راستی توانای ‏یەكێتی لەخۆ گونجاندن‌و رەوكردن لەگەڵ ئەو واقیعە تازەی كە هەیە.

لەسەردەمی شاخ‌و رووبەڕووبوونەوەی چەكدارانە لەگەڵ داگیركەرانداو لەدونیای قوربانیداندا دژی سێ كوچكەی "تەعریب،  تەبعیس، ‏تەهجیر"، یەكێتی خاوەنی مەزنترین سەرمایەیە.

لەراپەڕێنی هەلومەرجی شارو ئاوەدانكردنەوە دامەزراندنی بەردی بناغەی دیموكراسی‌و مەدەنیەت‌و لە فەراهەمكردنی ئازادیشدا یەكێتی لەریزی ‏پێشەوەی پارتە سیاسییەكانی كوردستان بووە.

قۆناغی دوای رزگاركردنی بەشەكەی تری ژێر دەسەڵاتی رژێم لەساڵی 2003، ئەركی پاراستن‌و چەسپاندیان ئاماژەی بەهێزن بۆ توانای ‏یەكێتی.

پاش 2003، مەسەلەی بەخۆدا چوونەوەو خۆ نوێكردنەوە لەناو یەكێتی خستنەرووی كێشەكان‌و بەشداری پێكردنی خەڵك لەكێشەكان ‏شتێكی تازەیە لەرۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی‌و لەكوردستان بە تایبەتی.

كۆنگرەی سێهەم
رۆژی 2010/6/1، كۆنگرەی سێیەمی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بە دروشمی (بەرەو گۆڕانكاری‌و.. چەسپاندنی یەكێتی ناو یەكێتی) لە سلێمانی دەستی پێكردو، ژمارەیەكی زۆر میوان‌و نوێنەرانی دەوڵەتە گەورەكان‌و وەفدەی دەیان حزب‌و لایەن‌و رێكخراو و كەسایەتی لە ئاستی كوردستان‌و عیراق‌و دنیاش بەشداریان لە كۆنگرەدا كرد.

لە 70% بەشداربوونی كۆنگرەی سێیەمی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لە گەنجان پێكهاتبوون‌و لە 60% خوێندەواربون‌و لە 20% لە ژنان پێكهاتبوون.


پرۆگرام
یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، داوای‌ چارەسەری‌ سیاسی‌ دەكات بۆ پرسی‌ نەتەوەی كورد لەسەر بنەماكانی دیموكراسی‌، مافی‌ مرۆڤ‌و‌ هەروەها داننان بە شوناسی نەتەوەیی‌و كلتوری كوردا.

یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كار بۆ پێشكەوتنی كۆمەڵگەیەكی مەدەنی دەكات بە رێكخراوە مەدەنییەكانەوە لە كوردستانی عیراق، هەڵبژاردنی ئازاد‌و كراوە، رێكخراوی كۆمەڵگەی مەدەنی، ئازادی رادەبڕین‌و رۆژنامەوانی‌و مافە بنەڕەتییەكانی مرۆڤ بە یەكسانییشەوە لەو بابەتانەن كە یەكێتی كاری بۆ دەكات، لەبەرئەوەی خۆی‌ لە ئاراستەی سۆشیال دیموكراتی جیهاندا دەبینێتەوە، یەكێتی باوەڕی‌ وایە كە سیاسەتی حكومەت‌و هێزی بازاڕ دەبێت یەكبخرێت بۆ گەشەیەكی هاوتای ئابووری‌و كۆمەڵگا‌و خۆشگوزەرانی.

یەكێتی باوەڕی وایە كوردەكان تاكە قوربانی دەستی رژێمی عیراق نەبوون‌و كار بۆ پاراستنی مافی كەمە نەتەوایەتی‌و كەمایەتییە ئایینیەكانی تر دەكات لە عیراقدا. لەمبارەیەوە، یەكێتی  كار لەگەڵ نوێنەری جڤاتی توركمان‌و ئاشورییەكاندا دەكات، هەروەها نوێنەری رێكخراوەكانی ژنانیش. وەك بەشێك لە حكومەتی هەرێمی كوردستان.

یەكێتی رێز لە هەموو جڤاتە سیاسی‌‌و كلتوری‌‌و قەومییە جیاوازەكان دەگرێت. ئەم دیدە وای‌ كردووە توركمان‌و ئاشورییەكان دامەزراوەی فێركردن‌و كلتوری خۆیان هەبێت، هەروەها كەنیسەش گەڕاوەتەوە سلێمانی‌و شارەكانی تر بۆ ئەو كەسانەی كە مەسیحین.

یەكێتی چالاكانە بەشێكە لە هێزە دیموكراتییەكان لە عیراقدا‌و كار بۆ هێنانەدی سیستمێكی حوكمڕانی دیموكراتی دەكات بۆ عیراق.

یەكێتی  داوای‌ دەوڵەتێكی دیموكراتی فیدراڵی‌ بۆ عیراق دەكات كە تیایدا كوردەكان‌و جڤاتە قەومی‌و كلتورییەكانی تر بتوانن ئابووری، كلتور‌و كۆمەڵگەی‌ خۆیان بەرەوپێشبەرن.

ئەرك
یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كار بۆ مافی چارەی خۆنووسین، مافی مرۆڤ‌ و دیموكراسی دەكات، سەرەڕای ئاشتی‌و ئارامی بۆ كوردستان.

یەكێتی لەلایەن مام جەلال سەركردایەتی دەكرێت كە ئێستا سەرۆك كۆماری عیراقە، هەوەرها سیاسەت‌و بڕیارەكانی یەكێتی لەلایەن دەستەیەكەوە دائەڕێژرێن كە مەكتەبی سیاسیە.

پۆلێن كردن