سه‌رۆك مام جه‌لال: رژێم باقیی لێمان دەوێتەوە

ئەم وتارەی هەڤاڵ مام جەلال لەكۆبوونەوەیەكی لەگەڵ خوێندكاران لەهەولێر لەساڵی 1992 بەبۆنەی خۆكاندیدكردنی بۆ پۆستی رابەری بزووتنەوەی رزگاریخوازی گەلی كورد پێشكەشی كردووە، هێنانەوە بەری مەیدانی ئەم وتارە لەئێستادا، تیشكێكە بۆسەر دووربینی‌و راستگۆیی هەڤاڵ مام جەلال‌و سیاسەتە راست‌و دروستەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان كە رەنگە قسەكردن لەسەر بەدیهێنانی هەندێك چەمك‌و دروشم لەو رۆژگارەدا بەلای هەندێك كەس‌و لایەنەوە بەخەیاڵ‌و بانگەشەی بێ بنەما لێكدرابێتەوە، بەڵام ئێستا دەبینین بەشی هەرەزۆری ئەو دروشم‌و چەمكانەی لەو كۆبوونەوەیەدا وەكو دروشم بەرزكراوەتەوە، ئەمڕۆ لەسەر ئەرزی واقیعدا بەرجەستەبوون.

بەناوی خوای گەورە

خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. بەسڵاوێكی شۆڕشگێڕانەی گەرمەوە ئەم كۆبوونەوەیەی ئەمڕۆمان دەست پێدەكەین.

بەپێویستم زانی یەكەم وتارم، بۆ هەڵبژاردن‌و بۆ خۆپاڵاوتن بۆ رێبەری جووڵانەوەی رزگاریخوازی كوردستان بۆ ئەو تاقم‌و چین‌و توێژە بێت كە خۆم لەناو ئەوانەوە هاتووم، لەناو خوێندكارانی زانكۆو خوێندكارانی تێكۆشەری رێگەی رزگاریی‌و دیموكراسیی كوردستان.

رێكخراوی خوێندكاریی، یەكەم سەنگەری خەبات
سەرەتای ژیانی سیاسیی خۆشم هەروەك خوێندكارێك بەدامەزراندنی یەكەمین كۆمەڵەی خوێندكارانی كورد لەكوردستانی عیراق بەناوی كۆمەڵەی پێشكەوتنی خوێندەواری لەساڵی 1947 دەستپێكردووە، هیوادارم ئەو پەیوەندییە بەتینەی كە من وەك خوێندەوارێك‌و وەك خوێندكارێك كە من هێشتا خۆم بەخوێندكار دەزانم، ئەوەی بەئێوەو بەكۆمەڵانی خەڵكی كوردستانمان دەبەستێتەوە، تادێت پتەوتر بێت، قایمتر بێت‌و پتر بتوانێت خزمەت بەكۆمەڵانی خەڵكی كوردستان بكات.

من خۆم لەڕیز‌و لەناو ئێوەوە هاتوومەتە كۆڕی خەباتەوە، یەكەم شەرەفی سكرتاریەتی گشتیی سكرتێری یەكێتیی خوێندكارانی كوردستان بووم، كە لەساڵی 1953 بەدەستپێشخەریی كۆمەڵێك لەخوێندكاران لەناویاندا شەهیدی نەمر ئەحمەد عەبدوڵڵا ئەو یەكێتیی خوێندكارانەی كوردستان پێكهات، كە هیوادارم هەتا دێت پتەوتر‌و بەهێزتر‌و گەشەسەندووتر بێت، بەجۆرێك كە بتوانێت رۆڵێكی گەورە ببینێت، لەسازدان‌و رێكخستن‌و رێبەریكردنی جووڵانەوەی خوێندكارانی كوردستان.

زۆر كارێكی ئاسایی بوو، بگرە زۆر كارێكی پێویست بوو كە پوختەی بەرنامەی خۆم بۆ هەڵبژاردن لەناو ئەو چین‌و توێژەوە دەستپێبكەم، كە خۆم لەوانم‌و لەوانەوە هاتوومەتە كۆڕی خەباتەوە، واتە ئێوەی خوێندكاری تێكۆشەرو خۆشەویست.

رێكخراوی رەنجدەرانی بیرو بازووە
خوشك‌و برایانی تێكۆشەر.. نابێت نیشاندانی گرنگیی خوێندكاران، لەوڵاتانی دواكەوتووی وەكو ئێمەدا لەبیر بكەین، بەڵێ راستە خوێندكاران هەڵگری مەشخەڵی ئازادیی‌و دیموكراسین، ئەوانن كە باشتر‌و زووتر هۆشیاریی سیاسی‌و ئەدەبی‌و زانستی لەناو دڵ‌و دەروونیاندا دەچەسپێت، بەڵام هێزی لەبن نەهاتووی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان، هێزی رەنجدەرانی بیروبازووی كوردستانە. ئێمە وەك یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان لەكاتێكدا كە خەباتی سیاسیمان لەپێناوی رزگاركردنی هەموو كوردستان‌و هەموو خەڵكی كوردستانە، لەكاتێكدا كە ئامانجە سیاسیی‌و دیموكراتییەكانمان بۆ هەموو كۆمەڵانی خەڵكی كوردستانە، بەچین‌و توێژە جیاجیاكانی كۆمەڵیشەوە. بەڵام ئەو راستییەمان نەشاردۆتەوەو نایشارینەوە كە ئێمە بەپلەی سەرەكی رێكخەری رەنجدەرانی بیروبازووی خەڵكی كوردستانین. پشت ئەستوور بەوان‌و لەپێناوی ئەواندا دەستمان كردووە بەخەباتی خۆمان‌و هەمیشە ئەو خەباتە بەپشتیوانیی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان توانیوێتی سەركەوتن بەدەستبهێنێت، پڕشنگدارترین لاپەڕەی خەباتی خەڵكی كوردستان ساڵی رابردوو بەڕاپەڕینی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان، بەخوێنی گەشی شەهیدان ئەو راپەڕینە تۆماركرا، بۆیە دەمەوێت گوێم لێبگرن تا پوختەی بەرنامەی خۆمتان پێشكەش بكەم‌و لەم كۆبوونەوەیەشەوە بەكۆمەڵانی خەڵكی كوردستانی رابگەیەنم.

حوكمڕانیی كۆمەڵانی خەڵك
خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نیشتمانیی كوردستان ئەركێكی نیشتمانیی پیرۆزی گەورەیە، ئەم هەڵبژاردنە دەبێتەهۆی هێنانەكایەی ئەنجومەنێكی نیشتمانیی كوردستان كە بۆ یەكەمجارە لەمێژووی گەلی كورددا بەئازادیی بۆ یەكەمجارە بەبەرچاوی دنیاوە هەڵدەبژێردرێت‌و بەپشتیوانیی كۆمەڵی نێودەوڵەتی هەڵدەبژێردرێت. واتە ئەم ئەنجومەن هەڵبژاردنە دانانی بەردی بناغەی قەوارەی دەستووریی كوردستانە، سەرەتای رزگاریی‌و بەدیهێنانی حوكمی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستانە، واتە سەرەتای كۆتاییهێنانە بەحوكمی دیكتاتۆریی رەفتار فاشیست‌و حوكمی ئەنفالەكان‌و چەكی كیمیاوی، حوكمی گۆڕی بەكۆمەڵ، حوكمی كوشتن‌و كاولكردنی كوردستان، حوكمی تاڵانكردنی سەروەتی نەوت‌و ئاومان، حوكمی ئەو جەللادانەی كە لەمێژووی دوورو درێژی كوردستاندا ئەو جۆرە دڕندایەتی‌و خوێنڕێژیی‌و دوژمنایەتییە رەشەیان لەمێژووی كورددا نەبینیووە.

جا خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. لەم كاتەدا وای بەباش دەزانم كە بەسەربەستی پوختەی بەرنامەی خۆم بەو شێوەیەی خوارەوە بۆ ئێوەی خۆشەویست‌و لەڕێی كۆبوونەوەكەم لەگەڵ ئێوەش بۆ كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان بخەمەڕوو و رایبگەیەنم‌و شیبكەمەوە.

چوار یەكێتییەكە
یەكەم ئەركی سەرشانمان، ئەركی پیرۆز كە دەستپێكەو پاشانیش دەبێت بەرنامەكەمانی پێ كامڵ بكەین، بریتییە لە پاراستنی یەكێتییە پیرۆزەكان، چوار یەكێتی، یەكێتیی ریزەكانی گەل، یەكێتیی ریزەكانی رێكخراوە دیموكراتی‌و پیشەییەكان، یەكێتیی بەرەی كوردستانی، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان.

ئێمە بەو گیانەوە دێینە هەڵبژاردنەوە، كە یەكێتیی ریزەكانی گەل، یەكێتیی ریزەكانی رێكخراوە دیموكراتی‌و پیشەییەكان، یەكێتیی بەرەی كوردستانی، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان وەك بیلبیلەی چاوەكانمان بپارێزین، چونكە بێ ئەو یەكێتییانە نە سەركەوتنمان پێ بەدەست دێت (خۆ ئەگەر بەدەستیشمان هێنا پێمان ناپارێزرێت)، بۆیە پاراستنی یەكێتیی ریزەكانی گەل‌و یەكێتیی ریزەكانی رێكخراوە دیموكراتییەكان‌و یەكێتیی ریزەكانی بەرەی كوردستانی‌و یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، پێكەوە ئەركی پیرۆزی سەرشانی هەموومانە.

جیاكردنەوەی دۆست‌و دوژمن
ئێمە لەبەرنامەی هەڵبژاردنی خۆماندا هەموو ئەو ئاوات‌و داخوازییانەی كۆمەڵانی خەڵكمان خستۆتەڕوو، بەڵام مەرجی هەرە گەورەو پیرۆز بەلامانەوە، پاراستنی ئەو چوار یەكێتییە پیرۆزەیە، بۆیە پێویستە تەنانەت لەهەڵمەتی بانگەشەی هەڵبژاردنیش‌و لەكاتی هەڵبژاردنیشدا دۆست‌و دوژمن لەیەكتریی جیابكەینەوە، ناساندنی دۆست‌و دوژمن مەرجی سەركەوتنی شۆڕشی هەموو گەلێكە، مەرجی یەكەمی سەركەوتنی خەباتی هەموو گەلێكە، ئێمە وەك یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دەمێكە دوژمنی گەلی خۆمانمان ناسیووە، كە ئەویش حوكمی دیكتاتۆریی بەعسی فاشیستی بەغدایە، بۆیە دەبێت نووكە نێزەی خەباتمان بكەینە ئەو حوكمە رەفتار فاشیستە، هەرچی ناو خۆشمانە، هێزە جیاجیاكانی ناو بەرەی كوردستانی‌و هێزە جیاجیاكانی كوردستان، ئێمە هاوپەیمان‌و براین، ناكۆكیی ناو ریزەكانیشمان، ناكۆكیی ناو ریزەكانی گەلە، شێوەی چارەسەركردنی ئەو ناكۆكییانە زۆر جیاوازە لەگەڵ چارەسەركردنی دوژمنایەتیمان لەگەڵ حوكمی رەفتار فاشیستی بەغدا، بۆیە پێویستە هەمیشە لەكاتی هەڵبژاردنیشدا لەكاتی هەوڵدانی هەر حزب‌و گرووپێكیش بۆ سەرخستنی لیستی خۆی كە ئەوە مافێكی سروشتیی خۆیانە، ئەو راستییەمان هەمیشە لەیادبێت‌و لەدڵ‌و دەروونمان چەسپابێت، كە یەكێتیی ریزەكانی خۆمان دەستپێك‌و دوایی پێهێنەری هەموو مەسەلەیەكە، مەرجی سەرەكیی سەركەوتنە.

حكومەتی چەپكە گوڵ
ئێمە بەچاوی تەسكی حزبایەتییەوە ناڕوانینە هەڵبژاردن، بۆیە لەلیستی خۆشماندا تاقمێكی زۆر لەپیاوماقوڵی كورد، لەشاعیران‌و ئەدیبانی كورد، لەتێكۆشەرانی ناسراوی بیرو خەبات‌و خەڵكانی خاوەن بیروڕای جیاجیامان خستۆتە لیستەكەوە‌و هیوادارین ئەو ئەنجومەنی نیشتمانیی كوردستانە (كە بێگومان ئەنجومەنی تەئسیسیش دەبێت)، چەپكە گوڵ بێت بەجۆرێك نوێنەری هەموو حزب‌و لایەنەكانیش تێیدا بەشداربێت.

ئێمە پێمانوایە كەوا گەورەترین رووباری خوێنی شەهیدان سەرچاوەكەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانە، پێشمانوایە كە كەللەسەری شەهیدەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەرزترین گرد دروستدەكەن لەكوردستاندا‌و پێمانوایە كە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان شایستەی باوەڕو متمانەی خەڵكی كوردستانە، چونكە نەك هەر لەبەرئەوەی هەڵگیرسێنەرەوەی شۆڕش‌و بوژێنەرەوەی كوردایەتی‌و هاندەرو هەڵسێنەرەوەی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستانە‌و رێكخەرو رێبەریان بووە، بەڵكو لەبەرئەوەش كەپارێزەری یەكێتیی ریزەكانی گەل‌و یەكێتیی بەرەی كوردستانی‌و یەكێتیی ریزەكانی رێكخراوە دیموكراتییەكانە.

ململانێی سیاسی، مایەی بەهێزكردن بێت
ئەو یەكێتییە پیرۆزانە، ئەو چوار یەكێتییە دەبێت هەمووكات لەپێش‌و لەسەرووی هەموو شتێكەوە بێت، دەبێت لەپێناویدا هەموو جۆرە فیداكارییەك بكەین، بۆیە نابێت ناكۆكی‌و ململانێی ناو هەڵبژاردن، ببێتە هۆی بێهێزكردنی ئەو یەكێتییانە، بەپێچەوانەوە دەبێت ببێتەهۆی ململانێیەكی سیاسی، فیكریی شارستانی‌و ژیرانە، كە لەئەنجامدا یەكێتییەكانمان پتەوتر‌و بەهێزتر‌و چەسپاوتر دەكات، چونكە دوژمنی رەفتار فاشیست هەموو هیوای بەوەیە كە یەكێتیی ریزەكانمان بترازێنێت‌و لەبەریەكی هەڵوەشێنێتەوە. بەڵام خەیاڵیان خاوە كە جارێكی تر لەكوردستان دووبەرەكێی ناحەزانەو شەڕی براكوژە ببڕای ببڕ‌و هەرگیز هەرگیز نابێتەوە‌و رۆیشت‌و ئاو بردی‌و بەسەرچوو.

سەردەم سەردەمی ئازادیی‌و دیموكراسییە، سەردەمی هەرەسهێنانی دیكتاتۆرییەت‌و كۆنەپەرستییە، سەردەمی ئەوەیە كە كۆمەڵانی خەڵك وتەی خۆیان بەسەربەستی دەرببڕن، ناكۆكیی نێوان هێزە سیاسییەكانیش دەبێت بەململانێی دۆستانەو هاوپەیمانانە چارەسەر بكرێت، دەبێت بەگفتوگۆ، بەدەرخستنی راستییەكان، بەبەڵگە، بەنیشاندانی ئەوەی باشەو ئەوەی چەوتە، بەململانێی فیكری‌و سیاسی چارەسەر بكرێت، ئەمە‌و تەنها ئەمە تاكە رێگەی چارەسەركردنی ناكۆكییەكانی گەلە، بۆیە ئەركی یەكەممان لەكاتی هەڵبژاردن‌و لەدوای سەركەوتنیشدا هەر پاراستنی ئەو چوار یەكێتییە پیرۆزە دەبێت. 

متمانە بەیەكێتی بكەن
یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان شایستەی ئەوەیە كە كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان متمانەی پێ بكەن، بڕوای خۆیانی بۆ نوێبكەنەوە، چونكە خۆتان دەزانن لەڕۆژە رەشەكاندا، لەكاتێكدا كە فاشیستەكان باڵی رەشیان بەسەر كوردستاندا كێشابوو، خەڵكی كوردیان ژێردەست‌و داگیركردبوو، كوردستانی خۆشەویستمان لەژێر چەكمەی فاشیستەكاندا دەیناڵاند، پێیانوابوو بۆ هەتا هەتایە‌و دوای هەرەسی ساڵی 1975 جارێكی دیكە كوردایەتی نابوژێتەوەو شۆڕش هەڵناگیرسێتەوە، بەڵام بەكوێرایی چاوی دوژمنان تەنیا یەك ساڵی خایاند كە رۆڵە قارەمانەكانی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان مەشخەڵی شۆڕشیان لەسەر چیاكانی كوردستان بەرزكردەوە، زۆریشی نەخایاند شۆڕش سەرتاسەری كوردستانی عیراقی گرتەوە.

خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. ئەركی دووەممان ئەركێكی گرنگ‌و پیرۆزە، ئەویش پاراستنی ئاشتی‌و ئاوەدانییە، یاخود بەدەربڕینێكی تر بڵێم چەسپاندنی ئاشتی‌و دەستپێكردنەوەی ئاوەدانییە.

پاراستنی ئاشتی، لەپێناو ئاوەدانی
ئێمە پێمانوایە ئەو ئاشتییەی كە ئێستا كە لەكوردستاندا بەسەر دوژمنی رەفتار فاشیستی بەغدادا سەپێنراوە، ئاشتییەكی پێویستە بۆ ئاوەدانكردنەوە‌و پیادەكردنی مافە رەواكانمان‌و بوژاندنەوەی  كۆمەڵایەتی‌و ئابووریی‌و سیاسی‌و فەرهەنگی‌و.. هتد. بەڵام ئاشتییەكە دەكرێ‌و دەشێ‌و دەبێ بیپارێزین‌و گەشەی پێبدەین، چۆن؟ هەندێك بەوە دەمانترسێنن كە گوایە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان ئەگەر سەركەوێت‌و سەبارەت بەوەی كە داوای مافی چارەی خۆنووسین دەكات لەچوارچێوەی عیراقێكی دیموكراتدا، ئەوا پێدەچێت ئاشتییەكە بكەوێتە مەترسییەوە، بەڵام ئەمە فریودانە، ئاشتی بەو هۆیانەی خوارەوە سەپێندراوەو چەسپێندراوەو بەردەوام دەبێت:

1-هێزی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان‌و بەربەرەكانێ بەهەردوو شێوەی ئیجابی كە لەڕاپەڕینی پیرۆزی ساڵی پاردا خۆی نواند‌و شێوەی سەلبی كە لەكۆڕەوی ساڵی پاردا خۆی نواند. هەردووكیان چ راپەڕینەكەو چ كۆچە زۆرەملێیە بەكۆمەڵەكەش ئەو راستییەی بۆ دنیا سەلماند كە گەلی كورد ئیتر دیكتاتۆریەتی بەغدای ناوێت. كە خەڵكی كوردستان بە كورد‌و توركمان‌و ئاشووری‌و كلدانیشەوە جارێكی تر بەهیچ نرخێك نایانەوێت قاچی گڵاوی بەعسییە فاشیستەكان كوردستان پیس بكاتەوە. كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان كە ساڵی پار ناچاربوون بۆئەوەی چاویان بەلەشكری بەعسی داگیركەر نەكەوێتەوە، ماڵ‌و حاڵی خۆیان بەجێهێشت، روویان كردە كێوو كەژەكان لەكەشێكی سەرماو سۆڵەی سەخت‌و ناخۆشدا.

هاوكێشەكە گۆڕاوە
جا ئەمڕۆ كە كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان لەسەرتاسەری كوردستاندا هەستاون، هۆشیارن، رێكخراون، هەموو حزبە سیاسییەكان چەندین جاری خۆیان پەرەیان سەندووە‌و هێزی پێشمەرگە بەهەزاران‌و دەیان هەزار لەكۆڕی مەیداندایە، شوورەو سەنگەری پاراستنی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان لەهەموو كاتێك بەهێزترە.

دووەم هۆكار كە دوژمن ناتوانێت شەڕمان بكاتەوەو شەڕمان پێ بفرۆشێتەوە، ئەوەیە كە خۆی تووشی گێژاو‌و تەنگوچەڵەمەی ئابووریی‌و سیاسی‌و سەربازیی‌و فەرهەنگیی ئەوتۆ بووە كە ناتوانێت سەری لێ دەربكات، تەنها یەك رێگەی هەیە بۆ دەربازبوون ئەویش چاڵی نەمانە لەزبڵدانی مێژوودا. بۆیە نە ورەی لەشكری عیراق‌و نە توانای حكومەتی عیراق لەوەدایە كە جارێكی دیكە پەلامارمان بداتەوە.

نەك خۆی نایەوێت، بەڵكو ناتوانێت‌و ناهێڵن
هۆیەكی زۆر گرنگی تر ئەوەیە كە حكومەتی عیراق ناتوانێت بڕیاری 688ی ئەنجومەنی ئاسایشی نێودەوڵەتی پێشێل بكات، ئەم بڕیارە فەرمان بەحكومەتی عیراق دەكات كە دەبێت واز لەپەلاماردان‌و داپڵۆسین‌و زۆرداریی‌و پێشێلكردنی جاڕی گەردوونیی مافی مرۆڤ بهێنێت، واتە حكومەتی عیراق زاتی ئەوەی نییە جارێكی دیكە خۆی تووشی هەمان شەڕی خۆتڕێن بكاتەوە كە لەكوێت كردی، نەك نایەوێت، بەڵكو ئێمە ئەو شایەتیەی بۆ دەدەین كە حكومەتێكی دڕندەی شەڕخوازی فیتنەگەری ئاشوبگەرە لەناوچەكەدا، بەڵام توانای نەماوە‌و زاتی ئەوەشی نییە.

بۆیە رەوای حەق نییە كە ئەو راستییانە لەبیربكەین، كە رۆژی چەندجار فڕۆكەی هاوپەیمانان بەسەرماندا دێت‌و دەچێت بۆ پاراستنی ئاشتی‌و رێگریی لەپەلاماردانی حكومەتی عیراق. رەوا نییە كە ئەوە لەبیربكەین‌و خۆمان بەشتێك بترسێنین كە لەكایەدا نییە، بەڵكو پێویستە ئەو ئاشتییە بەكاربهێنین‌و بیچەسپێنین بۆئەوەی لەكوردستانی رزگاردا مافی چارەی خۆنووسینی خۆمان بەدیبهێنین.

یەكێتی سات‌و كات دەزانێت
یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان  كە لەهەموو كەس زیاتر زیانی لەشەڕ بینیووە، كە دە بەرامبەری هەموو هێزەكان شەهیدی داوە لەشەڕ، كە 5 ئەندامی مەكتەبی سیاسی، 11 ئەندامی كۆمیتەی سەركردایەتی دەیان‌و دەیان كادری عەسكەری‌و سیاسی لەم شۆڕشەدا بەختكردووە، لەهەموو لایەك زیاتر تاڵی‌و تفتیی شەڕی چێشتووە، بەڵام یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان سات‌و كات دەزانێت، ئەوێ رۆژێ تەنها زمان بۆ دواندنی رژێمی رەفتارفاشیستی بەغدا خەباتی چەكداریی شۆڕشگێڕانە بوو، ئەمڕۆ دۆخەكە گۆڕدراوە، ئەمڕۆ دنیایەكی ترە، دنیایەكە كەتێیدا باهۆزی دیموكراتی‌و  مافی مرۆڤ هەڵیكردووە، ئەمڕۆ رێی سەرەكی‌و شاڕێی خەبات، خەباتی سیاسی، جەماوەریی، پەرلەمانی‌و دیپلۆماسییە، كە هەرسێ رێگەكەش یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان باشیان دەزانێت.

خوشك‌و برایانی خۆشەویست..  لەبەر ماندووبوون‌و وڕس بوون نییە، كە دەڵێین ئەمڕۆ شاڕێی خەباتمان  بەمجۆرە گۆڕدراوە، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان هێزێكی كۆڵنەدەرەو ماندووبوون نازانێت، بەڵام لەبەر واقیعیبوونی‌و واقیعی شۆڕشگێڕانەی راستەقینە نەك واقیعی دڵ ساردكەرەوەی خەڵك بەزین، لەبەرئەوە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان هێزێكی واقیعبینی شۆڕشگێڕە، دەزانێت ئەم سەردەمە سەردەمی خەباتی سیاسی‌و پەرلەمانی‌و دیپلۆماسییە، بۆیە ملی ئەو شاڕێیەی خەبات دەگرێتەبەر، بەڵام پێویستە ئەو راستییە بزانین كە پاراستنی ئاشتی بە دەست تێكەڵاوكردنەوە نابێت لەگەڵ حكومەتی بەغدا، بەڵكو هێنانەوەی حكومەتی بەغدا سەرەتای دەستپێكردنەوەی شەڕە، كە حكومەتی مەرگ‌و شەڕ‌و چەكی كیمیایی‌و ئەنفالەكان‌و دیكتاتۆرییەتە، دەكاتە ئەوەی كە بەدەستی خۆمان زەمینەی هەڵگیرساندنەوەی شەڕ لەكوردستانی خۆمان دروست بكەینەوە، تا لەحكومەتی عیراقەوە دووربین، لەخواو ئاشتی‌و ئاوەدانییەوە نزیكین.

ساڵی هەڵبژاردنی پەرلەمان‌و حكومەتی كوردستان
ئەوە حكومەتی كاولكردنە، بۆیە تا لەو حكومەتەوە دووربین، دەتوانین وەكو توانیمان بەهێزی كۆمەڵانی خەڵكی خۆمان، ساڵی رابردوو سەدان گوندی كوردستان ئاوەدان بكەینەوە، ئیشاڵڵا ئەمساڵ هەمووی ئاوەدان دەكەینەوە.

ئەمساڵ ساڵی هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نیشتمانیی كوردستان‌و ساڵی دانانی حكومەتی خەڵكی كوردستانە. حكومەتێك كە لەچوارچێوەی عیراقێكی دیموكراتدا گفتوگۆ دەكات لەگەڵ حكومەتی داهاتووی دیموكراتی عیراقدا، بۆئەوەی جۆری پەیوەندییەكانی كوردستانی رزگارو ئازاد لەگەڵ حكومەتی مەركەزیی بەغدا دیاری بكات.

دەمەوێت بەسەربەستی بڵێم: ئێمە مافی چارەی خۆنووسینمان لەچوارچێوەی عیراقێكی دیموكراتدا دەوێت، بەڵام هەرگیز رێگەنادەین حوكمی رەفتار فاشیستی بەغدا بێتەوە كوردستانی خۆشەویست.

 كەواتە سێیەم ئەركی پیرۆزی سەرشانمان، پاراستن‌و گەشەپێدانی رزگاریی‌و دیموكراتییە، رزگاریی بەو مانایە نا كە ئەمڕۆ هەمانە، كە نزیكەی نیوەی خاك‌و خەڵكی كوردستان رزگارە، ئەم رزگارییە دەبێت وەك بیلبیلەی چاوەكانمان بپارێزین، بەهێزی خۆمان، بە هێزی گەلانی دەوروپشت، بەهێزی هاوپەیمانان، بەهێزو پشتیوانیی گەلانی دنیا، ئەو رزگارییەی خۆمان بپارێزین، پێشموایە هەمووتان گوێتان لێبووە كە لەم رۆژانەی دواییدا، جارێ دیكە ئەوروپا‌و ئەمریكا، سەدام حسێن-یان ئاگاداركردۆتەوە كە نابێت بەهیچ شێوەیەك، پەلاماری كوردستان بدات، ئەگینا خۆی تووشی شەڕێكی خۆتڕێنی تر دەكاتەوە.

واز لەنیوەكەی تری كوردستان ناهێنین
خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. پاراستنی رزگاریی كوردستان ئەركێكی پیرۆزە، لەتواناماندایەو دەبێت بیكەین، گەشەپێدانیشی ئەركێكی دیكەمانە، لێرەدا پرسیارێك دێتە پێشەوە، ئایا ئێمە دەستمان لەنیوەكەی دیكەی خاكی پیرۆزی كوردستان هەڵگرتووە؟ ئایا ئێمە شەنگالی خۆشەویست‌و عەینزالەو شێخانی برا ئێزدییەكان‌و رۆژهەڵاتی دیجلەو كەركوكی قودسی كوردستانی خۆشەویستمان لەبیرچووە؟ ئایا ئێمە دوزو كفری‌و داقوق‌و جەلەولاو خانەقینی شاری دێرینی كوردستان‌و مەندەلی‌و بەدرەو جەسانمان لەبیرچووە؟ ئایا ئەوانە سڕدراونەتەوە لەمێژوو و نەخشەی جوگرافیای كوردستاندا؟

وەڵامی ئێمە بۆ ئەو پرسیارانە ئەوەیە كە دەڵێین نەخێر، هەزاران جار نەخێر، ئەمانە خاكی پیرۆزی كوردستانن، ئەمانە بەشێكن لەدایكی نیشتمان، مرۆڤ چۆن دەتوانێت دەست لەدایكی نیشتمانی خۆی هەڵبگرێت؟

ئێمە نامانەوێ هیچ كەسێك، هیچ حزبێك، هیچ دەوڵەتێك بچووكترین گومانی لەدڵدا هەبێت، كە كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان ببڕای ببڕای رازیی نابن بەدابڕینی ئەو بەشەی كوردستانی خۆشەویستمان لەبەشە رزگارو دیموكراتەكەی، بەڵكو خەباتی خۆمان درێژە پێدەدەین بەشێوەی سیاسی، دیپلۆماسی، بەخەباتی یەكگرتووانە، لەگەڵ كۆمەڵانی خەڵكی عیراق، بۆ رووخاندنی رژێمی دیكتاتۆری‌و هێنانەكایەی رژێمێكی دیموكراتی لەبەغدا كە مافی چارەی خۆنووسینیش بۆ كۆمەڵانی خەڵكی كوردستانیش بسەلمێنێت. ئەمانەن رێگای گەشەپێدانی رزگاریی‌و پاراستنی رزگاریی.

برایەتیی كوردو عەرەب‌و پێكهاتەكان
ئێمە لەگەڵ گەلی عیراقی خۆشەویستمان هەمیشە پەیوەندییەكی ئۆرگانیكیی توندو پتەومان هەیە، بەڵام لەدیكتاتۆرییەتە خوێناوییەكەی بەعسییەكان لەئەنفال‌و كاولكردن‌و چەكی كیمیایی‌و كوشت‌و بڕین‌و دەربەدەركردن‌و ماڵوێرانكردن بەولاوە چیترمان بینیووە؟ كێ دەتوانێت لەگەڵ ئەمجۆرە دڕندانەدا هەڵبكات؟ كێ دەتوانێت لەگەڵ ئەو پیاوكوژە بێویژدان دڵ رەشانەدا هەڵبكات؟ كێ دەتوانێت لەسەردەمێكدا كە دیكتاتۆرییەتەكان یەك بەدوای یەكدا هەرەس دەهێنن، كە رژێمی دیكتاتۆریی عیراق لەهەڵدێری هەزار بەهەزاردا بەرەو چاڵی نەمان گلۆر دەبێتەوە، خۆی بەكلكی ئەو جۆرە حكومەتە دیكتاتۆرییەوە ببەستێتەوە؟ چ رەوای حەقە لەكاتێكدا كە هەموو كۆمەڵانی خەڵكی عیراق كە برا شیعە تێكۆشەرەكانمان لەباشووری عیراق، كە برا عەرەبە سوننەكانمان لەناوەڕاست‌و بەغدادا كە برا تێكۆشەرەكانمان لەموسڵدا كە كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان هەموویان دژی حوكمی رەفتار فاشیستی بەغدان، ئێمە دەستی خۆمانیان لەگەڵدا تێكەڵاو بكەینەوە؟ چ رەوای حەقە لەكاتێكدا هەموو دەروجیران، هەموو ئەوروپا‌و ئەمریكا، دژی ئەو حكومەتەن‌و داوای نەمانی دەكەن‌و لەكۆبوونەوەكاندا پێمان دەڵێن، كە ئەو رێككەوتنەی لەگەڵ سەدام حسێن ئیمزای دەكەن نرخی ئەو كاغەزەی نابێت كە لەسەری دەنووسرێت، كەچی لەو كاتەدا ئێمە خۆمان بنێرین بەدوای حوكمی دیكتاتۆریی فاشیستدا بۆئەوەی بگەڕێتەوە سەرمان؟ ئێوە مێژووتان خوێندووە، لەمێژووی چ میللەتێكدا خوێندووتانەتەوە‌و كەی بووە رژێمێكی دیكتاتۆریی‌و خوێنڕێژی زۆردار ناچاربووبێت وڵاتەكەیان بەجێبهێڵێت، كەچی ئەوان وەفدی بەشوێندا بنێرن بڵێن توخوا وەرەوە جارێكی دیكە سواری ملمان ببەرەوە، كەی وابووە؟ كێ وایكردووە؟ لەچ زەمانێك، لەچ مێژوویەك، لەچ وڵاتێك، كوا یەك تاكە نموونە؟

یەكێتی، پێشمەرگەی دیموكراسییە
خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. كۆمەڵانی خەڵكی ئێمە دەیان ساڵە لەپێناوی دیموكراسی‌و لەپێناوی ئازادییە دیموكراتییەكاندا خەبات دەكەن، باشە ئەوە خۆشبەختانە ئازادی‌و دیموكراسییەكەمان كەوتۆتە دەست، ئەوا بەسەربەستی هەموو حزب‌و دەستەو تاقم‌و گروپێك رای خۆیان دەڵێن، رێكخستنی خۆیان دەكەن، رۆژنامەو گۆڤاری خۆیان بڵاودەكەنەوە، بەشداریی هەڵبژاردن دەكەن، چ رەوای حەقە بەدەستی خۆمان ئەو ئازادیی‌و دیموكراسییە لەدەستی خۆمان بدەین؟ ئەی باشە دەیان ساڵ نییە هەموومان داوای دیموكراسی بۆ عیراق دەكەین؟ خۆ ئەگەر دیموكراسیمان بۆ عیراق بۆ بەدی نایەت، هیچ نەبێت با دیموكراسییەكەی كوردستانی خۆمان بپارێزین.

من بەناوی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستانەوە بەڵێنتان دەدەمێ كە پێش هەڵبژاردن‌و دوای هەڵبژاردنیش، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان پێشمەرگەو پارێزگاری دیموكراسی بێت لەكوردستاندا، پێشمەرگەی دیموكراسییە لەكوردستان‌و پێشمەرگەی دیموكراسیش دەبێت لەعیراقدا.

ئازادیی‌و دیموكراسی، دوو مەجەكە
خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دیموكراسی بەپێویست دەزانێت بۆ جیهان، وەك پێویستیی هەوا بۆ مرۆڤ، دیموكراسی پێویستە بۆ ژیانی سیاسی، بۆ ئەدەب، بۆ خوێندن، بۆ دانیشگا، بۆ پەیمانگاكان، بۆ هەموو لایەنێكی ژیان، بۆ بازاڕ، بۆئەوەی بازرگان‌و سەرمایەدارەكانمان بەسەربەستی بتوانن لەگەڵ دەرەوە پەیوەندیی بكەن، ئەوەی پێویستمانە بیهێنن‌و ئەوەی لێرەش زیادە بیبەنە دەرەوە، بۆئەوەی دەورەی بازاڕ بەسەربەستی بخولێتەوە، بۆئەوەی یاساكانی بازاڕ بەباشی دابڕێژرێت‌و جێبەجێ بكرێت، بۆئەوەی ژیانی كۆمەڵایەتی گەشە بكات، هەمیشە دیموكراسی‌و ئازادی دوو مەرجی لەبەلاوەنان نەهاتووی ژیانی كۆمەڵێكی نوێی ئەو سەردەمەن، بۆیە دەبێت ئێستا ئێمە لەدوای هەڵبژاردنیش دیموكراسی بپارێزین، گەشەی پێبدەین‌و پەرەی پێبدەین‌و كوردستانی رزگاری دیموكراتی خۆمان بكەینە نموونەیەك كە هاندەری برا عەرەبەكانیشمان بێت بۆ دوایی هێنان بەحوكمی دیكتاتۆریی رەفتار فاشیستی بەغدا‌و داهێنانی حوكمێكی دیموكرات‌و ئیئتیلاف كە وا كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان‌و كۆمەڵانی خەڵكی عیراقیش شاد دەكات بەماف‌و سەربەستییە دیموكراتییەكانی خۆیان.

سەردەم سەردەمی ئازادیی‌و دیموكراسییە، دیكتاتۆریی نەما باوی رۆیشت بەسەرچوو. پێویستە هەرچی زووە رژێمی دیكتاتۆریی عیراق لەگۆڕستانی سروشتیی خۆی  كە سەرەنوێلك‌و زبڵدانی مێژووە بنێژرێت.

بڕیاری 688
ئەركی دیكەی سەرشانمان، دوای پاراستنی یەكێتییەكان، دوای ئاشتی‌و ئاوەدانی، دوای رزگاریی‌و دیموكراسی، بەدیهێنانی مافی مرۆڤە لەكوردستان‌و لەعیراقدا. مافی مرۆڤ جاڕنامەیەكی گەردوونیی هەیە، كە لەلایەن نەتەوەیەكگرتووەكانەوە راگەیەندراوەو پەسەندكراوە، ئەو جاڕنامەیە سەبارەت بەمافی مرۆڤ، بەشێكە لەمافی مرۆڤی ئەم سەردەمە، بۆ ژیانی سیاسی‌و كەلتووریی‌و كۆمەڵایەتی‌و ئابووری‌و تەنانەت ژیانی تایبەتی‌و خێزانیش. بۆیە پابەندبوون بەو جاڕنامەیەی مافی مرۆڤ پێویستە، ئەوە كراوە بەفەرمانێك بەسەر حكومەتی عیراقەوە، بەپێی بڕیاری ژمارە 688ی ئەنجومەنی ئاسایشی سەربە نەتەوەیەكگرتووەكان، دەبێت حكومەتی عیراق ناچاربكرێت (دیارە بەخۆشیی خۆی نایكات) بۆئەوەی مافی مرۆڤ لەعیراقدا بێتەدی.

ئێمە دڵنیاین كەوا كۆمەڵانی خەڵكی عیراق بەكوردو توركمان‌و عەرەب‌و ئاشوری‌و هەموو هاونیشتمانیانی دیكەی عیراقەوە كەوا كۆمەڵی نێودەوڵەتی حكومەتی عیراق ناچاردەكات ملكەچی سەلماندن‌و رێزگرتن بێت لەمافی مرۆڤ، واتا ناچاری دەكات واز لەحوكمە دیكتاتۆرییەكەی بهێنێت‌و گەلی عیراق لەزوڵم‌و زۆر‌و كارەسات‌و بەڵاكانی رزگاری بێت.

وا خەریكە بڕیاری 687 تەواودەبێت‌و جێبەجێكردنی بەندەكانی گەیشتۆتە قۆناغەكانی كۆتایی، دوای ئەوە ئیتر نۆرەی جێبەجێكردنی بڕگەو مادەكانی بڕیاری 688-ە، ئەركی ئێمە كە دەیان ساڵە دروشمی دیموكراسی بۆ عیراقمان هەڵگرتووە‌و لەپێناویدا هەزاران شەهیدمان داوە ئەوەیە كە پەلەبكەین لەبەدیهێنانی مافی مرۆڤ لەعیراقدا، نەك یارمەتیی حوكمی دیكتاتۆری بدەین‌و تەمەنی درێژ بكەینەوەو بیژێنینەوە‌و بیكەینەوە ئەژدیها بەسەر گەلی عیراق‌و گەلی كوردستاندا.

بەناو بەرەی نیشتمانی
بێگومان زۆرتان دەقی ئەو پڕۆژەیەتان بینیووە كە لەكوردستانی نوێ-دا بڵاوكرایەوە بۆ ئەو (بەناو بەرەی نیشتمانی)یە، لەنێوان حزبی بەعس‌و بەرەی كوردستانیدا، لەو بەرەی نیشتمانییەدا حزبی بەعسی رەفتار فاشیست باقی لێمان دەوێتەوە، نەوەك ئامادەنییە مافەكانمان بسەلمێنێت، نەوەك ئامادە نییە دان بەمافە رەواكانماندا بنێت، بەڵكو ئەو لەئێمەی دەوێت، بابزانین چیی دەوێت: ئەو دەیەوێت بۆ هەتا هەتایە جەللادە بكوژەكەی خۆمان بكەینە سەركردەی بلیمەتی تاقانە‌و ئەو دیكتاتۆرە خوێنڕێژە بەڕێبەرو سەركردەی هەتاهەتایی خۆمان‌و عیراق بزانین. لەئاستی خوێندنیشیدا ئەو لەئێمەی دەوێت ئەو بەرنامەیەی كە ژەهراوی كراوە بەبیری شۆڤێنیستانەو رەگەزپەرستانەی میشێل عەفلەق بەزمانی شیرینی كوردی لەقوتابخانەكانی كوردستان بەمامۆستاكانی كوردستان بەخوێندكارانی كوردستانی بڵێینەوە.

تێزی عەفلەقی بەزمانی كوردی
حوكمی رەفتار فاشیستی بەغدا هەر بەوەش رازیی نابێت، دەیەوێت  جارێكی دیكە بمانخاتەوە ناو قەفەسە ئاسنینەكەی خۆیەوە، واتە هەموو پەیوەندییەكمان ببڕێت لەگەڵ دەرەوە، نەك لەگەڵ دەرەوە، بەڵكو لەگەڵ هێزو حزبە كوردستانییەكانیش هاتوچۆمان لێ قەدەغە بكات، واتە بۆ نموونە ئەگەر من بمەوێت سەردانێكی حزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران بكەم، دەبێت پرس بە(سەید ئەلڕەئیس ئەلقائید) بكەم. لەوەش سەیرترو ئەنتیكەتر، ئەمجارە سەیر نییە لەكۆیە، سەیرەكە لەبەغدایە، ئەویش ئەوەی كە ئێمەی كورد پەروەرو دیموكرات‌و تێكۆشەر كە ساڵەهای ساڵە لەگەڵ هێزە ئۆپۆزسیۆنەكانی دۆستمانین، بچین بەگژیاندا‌و شەڕیان بكەین‌و لەناویان بەرین، ئەویش لەپێناوی ئەو حكومەتەی كە خۆمانی  لەناوبردووە‌و كوردستانەكەمانی كاولكردووە.

ویلایەتی 19
سەربارو بن بار  دەیەوێت شەڕی هەموو دنیاشی بۆ بكەین، شەڕی ئەمریكا‌و ئەوروپا‌و روسیا‌و بچین بەگژ هەموو دەوڵەتەكانی دەرودراوسێماندا، توركیا‌و سوریا‌و سعودیەو ئەوەی خۆیان پێی دەڵێن (حوكامی كوێت)‌و كە بەلای ئەوانەوە هێشتا كوێت ویلایەتی نۆزدەهەمی عیراقە، واتە بچین بەگژ هەموو ئێران‌و توراندا بۆچی؟ بۆئەوەی جەللادەكەی خۆمان بژێنینەوە، جارێكی تر عەزیا سڕبووە بریندارەكە چاكبكەینەوە تا هەڵمانلووشێتەوە.

خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. لەپێناوی بەدیهێنانی مافی مرۆڤدا دەبێت كوردستانی خۆمان بكەینە نموونە بۆ مافی مرۆڤ، پێویستە هەموو سەرەتاكانی مافی مرۆڤ لەكوردستانی رزگاری خۆماندا بهێنینەدی، پێویستە بیكەینە كوردستانێك بەهەشتی رزگاریی‌و دیموكراسی‌و مافی مرۆڤ بێت، كوردستانێك بێت لەدەرەوە دنیا‌و گەلانی دراوسێ باسی بكەن‌و بڵێن ئەو كوردستانە چەند خۆشە‌و چەند باشە بۆ مرۆڤایەتی‌و بۆ مافی مرۆڤ‌و دیموكراسی، خۆزگە سەد ساڵ لەمەوبەر رزگارو ئازاد دەبوو. ئەوسا دەتوانین بەسەربەرزیی‌و سەربەستی بەرامبەر بەگیانی پاكی شەهیدەكانمان سەربەرزبكەینەوەو بڵێین خوێنی گەشتان بەفیڕۆ نەچووە، با گیانی پاكتان لەبەهەشتی نەمریدا شادبێت، مژدەیان بدەینێ كە ئەو رۆژەی ئەوان لەپێناویدا گیانیان بەخت كرد، وا لەكوردستانی خۆشەویستدا دێتەدی.

ئەركی گرنگی دیكەمان بەدیهێنانی مافی چارەی خۆنووسینە، لەچوارچێوەی عیراقێكی دیموكراتدا هیوادارم كەمێك بەوردیی گوێن لێ بگرن.

نەتەوەیەكی  30 ملیۆنی‌و مافی چارەنووس
خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. ئێمە پێمانوایە كێشەی نەتەوایەتی، كێشەیەكی بابەتی مێژووكردە، لەئەنجامی داگیركردن‌و دابەشكردنی كوردستان‌و زەوتكردنی مافەكانی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان، كێشەی كورد‌و كوردستان دروستبووە، ئەم كێشەیە بیبەیتە سەر هەر دكتۆرێك یەك چارەت نیشاندەدات، ئەویش مافی چارەی خۆنووسینە. مێژوو و تاقیكردنەوەی گەلان  لە 200 ساڵی رابردوودا لەڕۆژی شۆڕشی فەرەنسییەوە كە بۆ یەكەمجار ناوی مافی چارەی خۆنووسینی تێدا هاتووە تائەمڕۆ، ئەو راستییەی ساغكردۆتەوە كە ئەو كێشەی نەتەوایەتییە تەنهاو تەنها بەمافی چارەی خۆنووسین چارەسەر دەبێت، بەڵام پێویستە ئەو راستییەش بزانین كە ئەمڕۆ مافی چارەی خۆنووسین ئەمڕۆ پڕۆسەیەكی سەیرو دوورو درێژو ئەنتیكەو دژوار نییە، هەموو گەلان سەلماندوویانە، پەیماننامەی نەتەوەیەكگرتووەكان سەلماندوێتی، هەموو كۆڕو كۆمەڵە نێودەوڵەتییەكان دانیان بەمافی چارەی خۆنووسین بۆ گەلاندا ناوە، تەنهاو تەنها نەتەوەیەك كە پتر لە 30 ملیۆنە لەخۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا بێ بەش دەكرێت لەماف، بۆ؟ بەچ مافێك؟ كەی ئەوە رەوایە، لەگەڵ ئەوەشدا كە ئێمە نامانەوێت داوای ئەو مافە بۆ هەموو نەتەوەكە بكەین، بەڵكو هەر بەشە شێوەی خەباتی تایبەتی خۆیی هەیە، ئێمە لەبەشی كوردستانی خۆماندا داوای مافی چارەی خۆنووسین دەكەین ئەویش لەچوارچێوەی عیراقێكی دیموكراتدا، سەدام حسێن لەرابردوودا هەڕەشەیەكی لێكردین، وتی: «ئەگەر هێزە سیاسییەكانی كوردستان راستدەكەن‌و وڵات پەروەرن، بالەنێوان خۆیاندا پێكبێن‌و شەڕی براكوژی نەكەن‌و ئینجا داوای مافی كورد لەمن بكەن، بەقسەمان كرد، ئەوەبوو بەرەی كوردستانیمان پێكهێنا، بەكۆمەڵیش چووین بۆلای كەچی حەقەكەمانی نەداینێ، لەكاتێكدا كەچووین بۆلای كە بەسەری شكاوو قوونی دڕاوەوە لەكوێت گەڕابوونەوە‌و لەشەڕێكی خۆتڕێن هاتبوونە دەرەوە‌و تێكوپێك شكێندرابوون، ریسوا كرابوون، ناچاركرابوون هەموو درۆكانی خۆیان هەڵمژنەوە، ئەو قارەمانەی كە دەیوت: «سەربازانی عیراق ئەگەر لەسەر تەلەفزیۆن منتان بینی داواتان لێدەكەم لەكوێت بكشێنەوە، ئێوە بەقسەم مەكەن‌و مەكشێنەوە» بزانن ئەوە فێڵە، كەچی خۆی هاتە سەر تەلەفزیۆن‌و بەزاری خۆی وتی: «بكشێنەوە وازمان لەكوێت هێناوە».

ئەو قارەمانەی كە بەتەمابوو ئەمریكا بڕووخێنێت، ئێستا بە 10 پەنجە بۆ ئەمریكا‌و دەوڵەتەكانی دیكەی ئیمزا دەكات كە هەموو چەك‌و رۆكێتەكانی بەگەورەو بچووكەوە بەدەستی خۆی‌و بەپارەی عیراق  لەناوبەرێت‌و بیخاتە ژێر خۆڵەوە. ئینجا بەو دۆخەشەوە مافەكانمانی بۆ نەسەلماندین.

پەرۆشیی چارەسەری ئاشتیانە
خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. ئێمە هەرگیز شەڕخواز نەبووین، هەمیشە بچووكترین تروسكەو هیوا بەئاراستەی چارەسەری مەسەلەی كوردمان بەدی كردبێت، هەندێك جار وا بەپەلە چووین بەپیرییەوە كە راستیش نەبووە‌و هەڵەش بووە، بەڵام هەر بۆئەوەی بۆ دنیاو گەلی عیراقی بسەلمێنین  كە ئێمە بۆ ئاشتی بۆ چارەی سیاسی مەسەلەی كورد زۆر بەپەرۆشین، هەرگیز درێغی‌و لاریمان نەكردووە لەوەی بچین بەپیر هەموو جۆرە بانگەوازێكەوە، من بەش بەحاڵی خۆم لەساڵی 1963-وە دەیان جارە بەرەو بەغدا دەچین بۆ گفتوگۆ كەچی هیچمان بەهیچ نەكرد، كەچی هیچ كاتێك، هیچ حكومەتێك مافی بچووكمان بۆ بسەلمێنێت، ئامادە نییە بهێڵێت لەكوردستانی خۆمان بەرنامەیەك بۆ خوێندنی خۆمان لەخوێندنگەكاندا دابنێین. ئامادە نییە ناوی دانیشگاكەمان بەناوی كوردستانی خۆشەویستەوە ناوبنێین.

چوار زانكۆ بەرامبەر چوار مەڵبەندەكە
دیارە ئێمە سەڵاحەدین بەهی خۆمان‌و بەیەكێك لەقارەمانەكانی نەتەوەی كورد‌و ئیسلام دەزانین، بەڵام ئەو زانكۆیەی ئێوە ناوی گۆڕدرا بەسەڵاحەدین لەداخی كوردو كوردایەتی، لەداخی شاری سلێمانیی قارەمان، كە دڵە زیندووەكەی كوردستانە، كە مەڵبەندی بەربەرەكانێ‌و شۆڕش‌و خەبات بوو لەدژی دیكتاتۆرییەت. بەڵام (عسی ان تكرهوا شیئا وهو خیر لكم) ئەوەتا زانكۆی سەڵاحەدینمان هەیە لەهەولێری شاری دێرین‌و پایتەختی كوردستان، ئیشاڵڵا زانكۆی كوردستان لەكەركوكی قودسی كوردستانی خۆشەویست دادەنێین، زانكۆی سلێمانیش لەسلێمانی دەبوژێنینەوە، پێشنیازدەكەم بەئیجازەی مامۆستا‌و ئەدیب‌و پڕۆفیسۆرەكانی خۆمان كە زانكۆی ئەحمەدی خانی-ش لە بادینانی خۆشەویست دابنێین. واتە كوردستانی خۆشەویستی خۆمان وا لێبكەین كە چەند مەڵبەندمان هەیە لەكوردستاندا، ئەوەندە زانكۆ دابمەزرێنین لەكوردستاندا.

یەكێتی وەفاداری بەرنامەكەی بەرەی كوردستانییە
خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. ئێمە دەربارەی مافی چارەی خۆنووسین كە بەمافێكی رەوای دەزانین بۆ چارەسەری مەسەلەی كورد، مافێكە كە پێمانوایە ئەوە چارەی كێشەی كورد دەكات، دەربارەی ئەو مافەش هەڵوێستمان تەنها نییە، ئێمە وەك ی.ن.ك تەنها ئەوەمان نەهێناوەتە كایەوە، فەرموون بەرنامەی بەرەی كوردستانیی عیراق بخوێننەوە، كە لەساڵی 1988دا كە لەم رۆژانەدا لەڕۆژنامەی كوردستانی نوێ-دا بڵاودەكرێتەوە، وتوویەتی:  تەنها چارەو تاكە چارەی كێشەی كورد، مافی چارەی خۆنووسینە بۆ گەلی كوردستان. واتە ئێمەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان دڵسۆزو وەفادار‌و پابەندی بەرنامەی بەرەی كوردستانی-ن‌و جێبەجێی دەكەین‌و هیوادارین لەهەڵبژاردندا كۆمەڵانی خەڵكی كوردستانیش دەنگی بۆ بدەن‌و مافی چارەی خۆنووسین بێتەدی.

قسەیەك لەبارەی حوكمی زاتییەوە
دەربارەی حوكمی زاتیش دەمەوێت دوو قسە بكەم، ئەوە چارەسەری مەسەلەی نەتەوایەتیی كورد نییە، چاكترین شێوازی حوكمی زاتی لەدنیادا تەنها مافێكی دیموكراسییە، تەنها ئامانجێكە لەئامانجەكانی دیموكراسی، تەنها هەنگاوێكە بەرەو چارەسەری مەسەلەی نەتەوایەتی. تەنها‌و تەنها مافی چارەی خۆنووسین چارەسەری مەسەلەی نەتەوایەتی دەكات. بەڵام دوو سێ راستیی هەیە سەبارەت بەحوكمی زاتی بەبێ ئەوەی بمانەوێت تۆمەت بدەینە پاڵ هیچ كەسێك‌و هیچ حزبێك، بەڵام پێویستە وەكو لێكۆڵینەوەیەكی  بابەتی باسی بكەین، حوكمی زاتی لەڕووی یاسایی‌و دەستووریی‌و ئابووری‌و سیاسی‌و پەروەردەو فێركردن‌و دارایی‌و پەیوەندییەكانی دەرەوەو ناوخۆیی‌و هەموو لایەنە گرنگەكانی ژیانەوە بەشێك دەبێت لەو حوكمە مەركەزییەی ئەو حوكمی زاتییەی تێدا دەدرێت بەپارچەیەكی ئەو وڵاتە، واتا ئەگەر سیستمی حوكمڕانی لەو وڵاتە حوكمێكی دیموكراتیی پەرلەمانیی بوو، ئەوا سیستمی حوكمڕانیی بەشە حوكمە زاتییەكەش دیموكراتیی پەرلەمانیی دەبێت، ئەگەر سیستمە مەركەزییەكە ئیسلامی بوو، یان سۆشیالیستی بوو، ئەوا حوكمە زاتییەكەش سیستمەكەی بەو جۆرە دەبێت، خۆ ئەگەر حوكمێكی دیكتاتۆرییەتێی رەفتارفاشیست بوو، ئەوا حوكمە زاتییەكەش هەر وا دەبێت. ئەمە راستییەكی بابەتییە، ئەمە وتەیەكی زانستیی ئەكادیمییە، هیچ پەیوەندییەكی بەململانێ‌و ناكۆكیی نێوان حزبەكانەوە نییە.

ئۆتۆنۆمیمان تاقیكردەوە
بابەتێكی دیكە، ئێمە ئۆتۆنۆمیمان تاقیكردەوە، با ئەوەی ئێمە زڕە ئۆتۆنۆمی‌و داتاشراوو ناوەڕۆكەكەی پووچیش بووبێت، خۆ گەلانی تر تاقیان كردەوە، گەلان بەفیدرالی‌و كۆنفیدرالیش رازیی نەبوون، ئەوە روسیا لەبەرچاومان چیی بەسەرهات، ئەوە یوگۆسلاڤیا بەبەرچاومانەوە چی بەسەرهات، ئەوە میسرو سوریا یەكیان گرت‌و دوایی لێی پەشیمان بوونەوە، بۆیە ئەم سەردەمە ئەو وانەیەمان فێردەكات  كە مافی چارەی خۆنووسین مەسەلەی نەتەوایەتیی چارەسەر دەكات‌و حوكمی زاتی بەهیچ جۆرێك ئەو مەسەلەیەی پێ چارەسەر ناكرێت.

ئێمە ئەو راستییە بەتەنیا ناڵێین، بەڵكو هەموو لایەنەكانی بەرەی كوردستانی لەبەرنامەی بەرەی كوردستانیدا ئەم راستییەیان تۆماركردووە، كە تەنها‌و تەنها مافی چارەی خۆنووسین كێشەی نەتەوایەتیی كورد چارەسەر دەكات، جا ئێستا رۆژی ئەوە هاتووە ئەو دروشمە جێبەجێ بكەین، بەتایبەتی كە تەرازووی هێزەكانی ئەمڕۆ زۆر گۆڕدراوە بەبەراورد بەسەردەمی ئیمزاكردنی بەرنامەی بەرەی كوردستانی لەساڵی 1988دا، ئەوكاتە هێزی پێشمەرگە كشابۆوە بۆ سنوورەكان‌و ناو ئێران، كە شەش تا حەوت هەزار پێشمەرگە زیاتر نەمابوو، دۆخی كوردستان زۆر خراپ بوو، كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان لەژێر چەكمەی حوكمی دیكتاتۆریی رەفتار فاشیدا دەیانناڵاند، حكومەتی دیكتاتۆریی بەغدا باڵی رەشی بەسەر هەموو عیراقدا كێشابوو، زیاتر لە ملیۆنێك سەربازی هەبوو، روسیا‌و ئەمریكا‌و ئەوروپا‌و عەرەب پشتیوانییان لێدەكرد، سەدان‌و هەزاران تانك‌و زرێپۆش‌و فڕۆكەو رۆكێتی هەبوو، ئەوكاتە ئێمە ئەوەمان ئیمزاكردووە، ئێستا نیوەی كوردستانەكەمان رزگارە، پتر لەنیوەی گەلەكەمان رزگارە، ئەوسا تەنیا گوندی ئازادكراو شێنێ-مان بەدەستەوە بوو، ئێستا چەند شارێكی گەورەی وەك سلێمانی‌و دهۆك‌و هەولێرمان بەدەستەوەیە، ئەمڕۆ كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان هۆشیاربوونەتەوە‌و بەسەدان هەزاركەس دەست لەسیاسەت وەردەدەن‌و لەخەبات‌و چالاكیی سیاسیدا بەشدارن، بەشداریی چالاكیی رێكخراوە پیشەییەكان دەكەن، هەركام لەو حزبانەی كە هەبوون 10 بۆ 100 ئەوەندەی پێشوو زیادیانكردووە، سەدان هەزار پێشمەرگە هەیە.

دەستی سەداممان خوێندۆتەوە
هەموو ئەوانە دەریدەخەن كە تەرازووی هێز بەلای ئێمەدا شكاوەتەوە، دنیا لەدژی رژێمەو لەگەڵ ئێمەیە، گەلان پشتیوانیی لەئێمە دەكەن، بۆ یەكەمجار روسیا‌و ئەمریكا‌و ئەوروپا‌و دنیای عەرەب مافە رەواكانی ئێمە دەسەلمێنن.بۆ بەرنامەی ئەو هەڵبژاردنەمان كە رژێمی عیراق دەیوست دەروجیرانمان بكات بەگژدا‌و هەڕەشەیەكی لێكردین‌و وتی: ئەگەر ئازان با حكومەت دانێن، من یەكەم كەس دەبم كە دان بەحكومەتەكەیاندا دەنێم، پێیوابوو بەوە چاڵێكمان بۆ هەڵدەكەنێت‌و دەمانخاتە ئەو چاڵەوە كە ئێران‌و توركیاشمان بكات بەگژدا‌و بەهۆی ئەوانیشەوە ئەمریكا‌و ئەوروپا دەكات بەگژماندا‌و ئەوكاتە دەتوانێت بەئاسانی بەربێتەوە گیانمان، چونكە ئێمە فێڵەكانی سەرۆكی رژێمی عیراقمان بۆ ئاشكرابووەو دەستیمان خوێندۆتەوە، ئێمە هەڵبژاردنی خۆمان دەكەین، ئێران‌و توركیاو ئەوروپا‌و ئەمریكاش پشتیوانیمان لێدەكەن، ئەم هەڵبژاردنە ئەنجومەنێكی نیشتمانیی دێنێتەكایەوە، قەوارەیەكی یاسایی‌و دەستووریی بۆ كورد بەدی دەهێنێت، هیوادارم ئەوسا ئەو قەوارەیە هەروەكو جارەكەی دیكە كە ئێمە بەقسەی سەداممان كرد، لەمەشدا بەقسەی بكەین‌و ئەو ئاواتەش بهێنینەدی تابزانین ئەو ئەوكاتە بەڵێنەكەی خۆی بەجێ دەگەیەنێت‌و یەكەم كەس دەبێت كە دانمان پێدا بنێت؟

فیدراڵ یان كۆنفیدراڵ
بەڵام پێویستە سەدام دڵنیابێت، كە ئێمە تووشی هەڵەی وا نابین كەوا بمانخاتە چاڵەكەوە، بەڵكو ئێمە كوردستانە رزگارە دیموكراتەكەی خۆمان دەكەینە قەڵاو بنكەیەك بۆ رزگاركردنی عیراق‌و دواییهێنان بەدیكتاتۆریی‌و  داهێنانی عیراقێكی دیموكراتی كە لەچوارچێوەكەیدا كۆمەڵانی خەڵكی كوردستان بەئازادانە مافی چارەنووسی خۆیان بەدەستی خۆیان دەنووسن‌و شكڵ‌و جۆری پەیوەندیی خۆیان لەگەڵ حكومەتی بەغدا دیاری دەكەن، جا ئەمە بەهەر شێوەیەك بێت، فیدراڵ بێت، كۆنفیدراڵ بێت، كەمتر بێت یان زیاتر ئەوە بەندە بەئیرادەی خەڵكی كوردستان‌و بەئەنجومەنی نیشتمانیی كوردستانەوە.

كەواتە خوشك‌و برایانی خۆشەویست..  پوختەی بەرنامەكەمان بریتییە لەمەی خوارەوە، بەڵام دەبێت جارێكی دیكە بەوە كۆتایی پێ بهێنینەوە كە پاراستنی یەكێتیی ریزەكانە هەروەك لەسەرەتاوە ئاماژەمان پێكرد، بەرنامەكەمان بریتییە لەپاراستنی یەكێتیی ریزەكانی گەل، یەكێتیی رێكخراوە پیشەیی‌و دیموكراتییەكان، یەكێتیی بەرەی كوردستانی، یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، ئاشتی‌و پاراستنی ئاشتی‌و ئاوەدانكردنەوەو گەشەپێدانی كوردستان.

پاراستنی یەكێتیی گەلی كوردستان
لەكوردستاندا لەگەڵ گەلی كورددا برا توركمانەكانمان سەدان ساڵە لەگەڵمان دەژین، برا ئاشووری‌و كلدانییەكانمان هەزاران ساڵە لەكوردستان دەژین، بەڵام حكومەتی رەفتار فاشیستی بەغدا ئامادەنەبووەو نییە دان بەبوونیاندا بنێت، برا مەسیحییەكانمان هەموویان بەزۆرداریی دەكاتە عەرەب‌و دەڵێت: «توركمانیش میوانن‌و هەمووی 700-800 ساڵە لێرەن، ئەگەر ناڕازین فەرموون بابڕۆنەوە»، بەڵام ئێمە دەڵێین: ئەوانە هاونیشتمانیی ئەم وڵاتەن‌و خاوەنی ئەم وڵاتەن، بەشیان بەخێروبێری ئەم وڵاتەوە هەیە، دەبێت هەموو مافەكانیان لە خوێندن‌و  خۆبەڕێوەبردن‌و بەشداریی لەحكومەتی مەركەزی‌و لەحكومەتی ناوچەی كوردستان ، لەپەرلەمان، لەهەموو بوارەكانی ژیاندا بكەن، دەبێت برا توركمانەكانمان هەموو مافێكی خۆیان هەبێت، بەزمانی خۆیان بخوێنن، ناوچەی خۆیان خۆیان بەڕێوەی بەرن، گوند‌و ناوچەی خۆیان لەژێر چاودێریی‌و دەسەڵاتی خۆیاندا بێت، هەموو جۆرە مافێكی دیموكراتی‌و مرۆییان هەبێت، بەشداربن لەپەرلەمان‌و حكومەتی كوردستانی دیموكرات‌و ئازاد‌و هەموو مافێكی رووناكبیریی‌و سیاسیی‌و كۆمەڵایەتییان هەبێت.

 هەروەك سەبارەت بەبرا ئاشوری‌و كلدانییەكانیشمان، دەبێت هەموو مافێكی ئازادیی مرۆڤی ئەم سەردەمەیان هەبێت، دەبێت مافی زمان‌و مێژوو و سیاسیی‌و كۆمەڵایەتی‌و ئابووریی‌و بەڕێوەبردنی ناوچەكانی خۆیان هەبێت، هەروەك دەشبێت برا ئاشووری‌و كلدانییەكانیش بگەڕێنەوە گوند‌و ناوچەكانی زێدی خۆیان كە بەزۆری زۆرداریی لێی راگوێزراون، دەبێت بێنەوە كوردستانی نیشتمانی خۆیان، بۆئەوەی ئەوانیش بەشداری بكەن لەئاشتی‌و پاراستن‌و ئاوەدانكردنەوەی نیشتمانەكەیان. بۆیە ئێمە یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان، لەپێناوی ئامانجی هەموویاندا خەبات دەكەین، هیوادارین بەخەباتێكی یەكگرتووی سەركەوتوو وەڵامی ئاواتی شەهیدە نەمرەكەمان بدەینەوە.

پێشمەرگەی رزگاریی‌و دیموكراتیی كوردستان‌و عیراق
خوشك‌و برایانی خۆشەویست..  بەكورتی ئەو بەرنامەیەی كە لەسەر ئەو بنەمایە خۆم دەپاڵێوم كە هەرچەندە ئێمە وامان پێ باشبوو وەكو وڵاتانی مەدەنی‌و پێشكەوتووی دنیا یەك تاكە هەڵبژاردنمان هەبێت ئەویش هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نیشتمانییە، بەڵام كە ئەوە هاتە كایەوە وا خۆمان پاڵاوتووە لەسەر بنەمای ئەم بەرنامەیەو بەرنامەی یەكێتیی نیشتمانیی كوردستان بەهیوای ئەوەی وەك هەمیشە پێشمەرگەیەكی كۆڵنەدەری رێگای رزگاریی‌و دیموكراتیی خەڵكی كوردستان‌و عیراق بمێنمەوە.

خوشك‌و برایانی خۆشەویست.. من زۆر سوپاسی ئەو سۆزو خۆشەویستی‌و لوتفەتان دەكەم كە دەری دەبڕن، بەڵام دەمەوێت رای خۆم دەربڕم لەسەر دروشمێكتان، ئەویش ئەوەیە كە دەڵێن: «ئەگەر مام جەلال دەرنەچێت، كەركوكمان  لەكیس دەچێت»، من پێموایە هەرگیزاو هەرگیز كەركوكمان لەكیس ناچێت، كەی دوژمن توانیی چیاكانی قەندیل‌و پێرس‌و سەفین هەڵكەنێت‌و لەسەر نەخشەی كوردستان بیانسڕێتەوە، كەی توانی دیجلەو فورات هەڵگێڕێتەوەو بەرەو ژووریان بیانباتەوە، ئەوسا دەتوانێت كەركوك لەكوردستان جیابكاتەوە، بۆیە ئەگەر مام جەلال نەك هەر دەرنەچێت، بەڵكو ئەگەر شەهیدیش بێت، كەركوكمان هەر لەكیس ناچێت. جا خوشك‌و برایانی خۆشەویست هیوادارم ئەم كۆبوونەوەیەمان سەرەتای سەركەوتنی راستی‌و حەق بێت، لەهەڵبژاردنی ئەنجومەنی نیشتمانیدا‌و هیوادارم كۆبوونەوەی دووەممان لەشاری كەركوكی قودسی كوردستان بێت. خوشك‌و برا كەركوكییەكانیش دەنگ دەدەن بۆیە بمێننەوە بۆئەوەی ئەوانیش دەنگی خۆیان بدەن لەهەڵبژاردندا.

هەر بەخوێندكار دەمێنمەوە
جارێكی تر پڕبەدڵ سوپاستان دەكەم‌و بەڵێنتان بۆ نوێ دەكەمەوە كە هەمیشەو هەتا سەرو هەتا دوا دڵۆپی خوێن پێشمەرگەی نەبەزی خەڵكی كوردستان‌و عیراق بم، هەڵبژاردنم‌و هەڵنەبژاردنم تۆزقاڵێك باوەڕی نەگۆڕم بەعەدالەتی مەسەلەی خەڵكی كوردستان، بەسەركەوتنی دیموكراسی، بەسەركەوتنی دادپەروەریی كۆمەڵایەتی، بەنەمانی چەوساندنەوەی چینایەتی‌و نەتەوایەتی لەدنیادا لاواز ناكات، ئەو بەڵێنەشتان دەدەمێ وەك هەمیشە وەك ئەوەی لەسەرەتای ژیانمەوە بەخوێندكاری دەستم بەسیاسەت كرد، هەروا بەخوێندكار بمێنمەوە بۆ پتر خۆ هۆشیاركردن‌و پتر خۆ پێگەیاندن‌و پتر شارەزابوون لەپێناوی پاراستنی دەستكەوتەكانی كۆمەڵانی خەڵكی كوردستاندا، ئێوەش ئەی نەوەی دواڕۆژی خەڵكی كوردستان، ئێوەش ئەی هەڵگرانی مەشخەڵی عیلم‌و زانیاریی، ئێوەش ئەركێكی مێژووییتان لەسەرشانە، هیوادارم ئەركی خۆتان جێبەجێ بكەن‌و هەمیشە هەر شادو سەربەرز‌و سەركەوتووبن.

 له‌ كوردستانی نوێ وه‌رگیراوه‌

پۆلێن كردن هه‌واڵى كوردستانى