ئه‌شكه‌وتى دارى خله‌ : بۆسه‌یه‌كى دڵڕه‌قى سرووشت ؟! حه‌وت پێشمه‌رگه‌ (13) مانگ له‌ئه‌شكه‌وتێكى تاریكدا

ئه‌شكه‌وتى دارى خله‌ : بۆسه‌یه‌كى دڵڕه‌قى سرووشت ؟!
حه‌وت پێشمه‌رگه‌ (13) مانگ له‌ئه‌شكه‌وتێكى تاریكدا
 
ڕاپۆرتى : كه‌مال محه‌مه‌د و دلێر عه‌بدولڕه‌حمان
وێنه‌ و دۆكیۆمێنته‌كان : ئه‌رشیفى جه‌میل محه‌مه‌د ئیبراهیم

له‌ساته‌وه‌ختى پرۆسه‌ى ئه‌نفالكردنى میلله‌تى كوردو كشانه‌وه‌ى به‌شێكى زۆرى هێزه‌كانى پێشمه‌رگه‌ بۆسه‌ر سنووره‌كان و سنوورى مه‌ڵبه‌ندى سێ كه‌ خۆشناوه‌تى و دۆڵى مه‌له‌كان و بالیسان و خه‌تێ و سماقوڵى و ده‌شتى كۆیه‌و هه‌ولێرى ده‌گرته‌وه‌و نه‌مانى ئومێدێك بۆ زیندوبوونه‌وه‌ى شۆڕش، شه‌هید مه‌لا ئه‌حمه‌د كه‌لارى بڕیارى مانه‌وه‌ ئه‌دات و ڕازى نابێت كوردستان جێبهێڵێ بۆیه‌ له‌نامه‌یه‌كدا بۆسه‌ركردایه‌تى یه‌كێتى ده‌نوسێت "هه‌ڤاڵان .. سڵاوێكى گه‌رم، من به‌ته‌ماى مانه‌وه‌و درێژه‌دانم به‌خه‌بات و چۆڵنه‌كردنى ناوچه‌كه‌، ئه‌وه‌ش بۆ كه‌سێكى وه‌كو من كه‌سه‌ڵت و شاره‌زاى ته‌واوى ناوچه‌كه‌م كارێكى ئاسانتره‌" له‌وكاته‌شه‌وه‌ ژماره‌یه‌ك پێشمه‌رگه‌ ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ گه‌رمیان و له‌ده‌شت و دۆڵ و ئه‌شكه‌وت و چیاكاندا ده‌مێننه‌وه‌ به‌مه‌به‌ستى هیلاككردنى سوپاى به‌عس و سه‌لماندنى وجودى پێشمه‌رگه‌ له‌سنوره‌كه‌دا، به‌ڵام له‌ڕوداوێكى چاوه‌ڕوان نه‌كراوداو له‌زستانى ساڵى 1989 دا به‌كاره‌ساتێك كه‌به‌ (ئه‌شكه‌وتى دارى خله‌)  ناسراوه‌ مه‌فره‌زه‌یه‌كى ئه‌و پێشمه‌رگانه‌ كه‌ژماره‌یان حه‌وت كه‌س ده‌بێت ده‌بن به‌ژێر ئه‌شكه‌وتێكه‌وه‌و ئه‌شكه‌وته‌كه‌ ده‌بێته‌ یه‌كه‌م وێستگه‌ى گیان ده‌رچونیان و هه‌رله‌وێدا ده‌مێننه‌وه‌ تا دواى ڕاپه‌ڕینه‌كه‌ى به‌هارى ساڵى 1991.
حه‌مه‌سۆران غازى سالار كه‌خه‌ڵكى گوندى (كارێز) ى سه‌ربه‌قه‌زاى كفریه‌و ته‌مه‌نى چل ساڵه‌و یه‌كێكه‌ له‌وكه‌سانه‌ى له‌گه‌ڵ ئه‌و مه‌فره‌زه‌یه‌دا بوه‌و قه‌ده‌ر له‌كاره‌ساته‌كه‌ ڕزگاریكردوه‌ له‌مباره‌یه‌وه‌ ماڵپه‌ڕی مه‌ڵبه‌ندى ڕاگه‌یاند "دواى پرۆسه‌ى ئه‌نفال زۆربه‌ى پێشمه‌رگه‌كان كشانه‌وه‌ بۆ سه‌ر سنووره‌كان و سنوورى مه‌ڵبه‌ندى سێ بۆباره‌گاكانى یه‌كێتى له‌و شوێنانه‌ى كه‌ئه‌سته‌م بوون ده‌ستى به‌عسى پێبگات، به‌ڵام له‌گه‌رمیاندا له‌ناوچه‌ى تیپى 21 كه‌شێخ بزێنى و خاڵخاڵان و ناوچه‌ى زێى له‌كۆیه‌ ده‌گرته‌وه‌ كۆمه‌ڵێك پێشمه‌رگه‌مانه‌وه‌ وه‌كو پارتیزانى كه‌زیاتر له‌قۆناغى خۆحه‌شارداندا بوون و دوور له‌گونده‌كان له‌هه‌رده‌و هه‌ڵه‌ت و شوێنه‌ عاسیه‌كاندا خۆیان ده‌شارده‌وه‌ له‌بنكه‌ى تایبه‌تدا یان له‌ئه‌شكه‌وت و كون و مه‌رجه‌دا كه‌خۆیان دروستیانده‌كرد" به‌پێى ئه‌و زانیاریانه‌ى ده‌ست ئاینده‌ى گه‌رمیان كه‌وتون له‌وكاته‌دا چه‌ند مه‌فره‌زه‌یه‌ك به‌سه‌رپه‌رشتى (عوسمانى حاجى مه‌حمود و مام جه‌لال مه‌سۆیى و شه‌هید حه‌مه‌ڕه‌ش و شه‌هید مه‌لا ئه‌حمه‌د كه‌لارى و شه‌هید سه‌یدو شه‌هید مه‌حمودى مامه‌عه‌زه‌و عه‌دنانى حه‌مه‌ى مینا (له‌گه‌رمیاندابوون كه‌هه‌ریه‌كه‌یان كۆمه‌ڵێك پێشمه‌رگه‌یان له‌گه‌ڵدا مابوه‌وه‌و له‌چه‌ند شوێنێكى جیاجیاى سنورى گه‌رمیاندا خۆیان حه‌شاردابوو، به‌پێى زانیاریه‌كان كۆمه‌ڵێكیان له‌ناوچه‌ى دارى خله‌ و زاوت و ڕۆسه‌ى شامارو براوه‌ل مابوونه‌وه‌ شه‌هید حه‌مه‌ڕه‌ش و كۆمه‌ڵێكی تر له‌ئه‌شكه‌وته‌كانى چیاى ئاشداخدا له‌سنوورى ناحیه‌ى سه‌نگاو و شێخ كه‌ریم چاوڕه‌شیش له‌سنوورى ئاوباریك و بنارى گلاو عوسمانى حاجى مه‌حمودیش له‌قاتعه‌كانى كفریدا له‌گه‌ڵ شه‌هید مه‌لا ئه‌حمه‌د كه‌لاریدا مابووه‌وه‌، ناوبراو كه‌له‌ساڵى 1982 ـ 1983 دا په‌یوه‌ندى به‌ڕێكخستنه‌كانى كۆمه‌ڵه‌ى ڕه‌نجده‌رانى كوردستانه‌وه‌ كردووه‌و دواتریش له‌ڕیزه‌كانى هێزى پێشمه‌رگه‌ى كوردستان له‌ساڵى 1986 بۆته‌پێشمه‌رگه‌ ئاماژه‌ى به‌وه‌شدا " ئه‌وكاته‌ى ئه‌نفال له‌مانگى چوارى ساڵى 1988 له‌سنوورى گه‌رمیاندا كۆتاییهات مه‌كته‌بى عه‌سكه‌رى و سه‌ركردایه‌تى یه‌كێتى بڕیاریاندا شه‌ڕ له‌نیمچه‌به‌ره‌ییه‌وه‌ بگوێزنه‌وه‌ بۆ شه‌ڕى پارتیزانى ئێمه‌ش نزیكى مانگى 8 ى ساڵى 1988 به‌هێزێكى نزیكه‌ى ( 50 ) كه‌سیه‌وه‌ به‌دووبه‌ش له‌دۆڵى سماقوڵیه‌وه‌ به‌سه‌رپه‌رشتى مام ڕۆسته‌م و ئازادى سه‌گرمه‌ گه‌ڕاینه‌وه‌ سنورى گه‌رمیان، مام ڕۆسته‌م بۆناوچه‌ى شوان و شێخ بزێنى و سه‌رپه‌رشتى پێشمه‌رگه‌كانى تیپى 21 و 25 ى ده‌كردو ئازادى سه‌گرمه‌ش بۆ گه‌رمیان بۆسه‌رپه‌رشتیكردنى ئه‌وپێشمه‌رگانه‌ى له‌سنوورى گه‌رمیان و مه‌ڵبه‌ندى یه‌كدا بوون كه‌ئه‌وكات سنوورى قه‌ره‌داغ و گه‌رمیان و حه‌وزى شاره‌زوورو بازیانى ده‌گرته‌وه‌".
به‌هۆى سوڕانه‌وه‌ى به‌رده‌وامى كۆپته‌ره‌كانى سوپاى عێراقیشه‌وه‌ له‌وسه‌رده‌مه‌دا ناچار ئه‌و كۆمه‌ڵه‌ پێشمه‌رگه‌یه‌ به‌دووبه‌ش ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ به‌مه‌به‌ستى ڕزگاربوونیان له‌هه‌ر ڕوداوێكى چاوه‌ڕواننه‌كراو كه‌هه‌ربه‌شه‌و نزیكه‌ى 25 پێشمه‌رگه‌بون یه‌كه‌م وه‌جبه‌ به‌سه‌رپه‌رشتى ئازادى سه‌گرمه‌ داده‌به‌زێ و پاش گه‌شتنیان به‌گه‌رمیان وه‌جبه‌ى دوه‌میش به‌سه‌رپه‌رشتى مام ڕۆسته‌م دوای ئه‌وان به‌ 10 ڕۆژ داده‌به‌زن و به‌شێوه‌ى مه‌فره‌زه‌ هه‌رچه‌ند كه‌س و به‌سه‌ر ناوچه‌یه‌كدا دابه‌ش ده‌بن و مه‌فره‌زه‌یه‌كى 9 كه‌س به‌سه‌رپه‌رشتى شه‌هید مه‌لا ئه‌حمه‌د كه‌لارى له‌ (ئه‌شكه‌وتى دارى خله‌) داده‌گیرسێنه‌وه‌و ئه‌وێ ده‌كه‌ن به‌شوێنى حه‌وانه‌وه‌یان و دواى به‌سه‌ربردنى سیازده‌ مانگ له‌وێدا ئێواره‌یه‌كى زستانى ئه‌و ساڵه‌ ئه‌شكه‌وته‌كه‌ ده‌بێته‌ گۆڕ بۆ 7 كه‌سیان و بۆماوه‌ى سێ ساڵ تیایدا ده‌مێننه‌وه‌ تائه‌وكاته‌ى ڕاپه‌ڕین ده‌ست پێده‌كات . به‌پێى گێڕانه‌وه‌كانى حه‌مه‌سۆران " ئه‌شكه‌وتى دارى خله‌ له‌ناو گونده‌كاندا پێیان وتووه‌ كونه‌ كۆتره‌كه‌ چونكه‌ كونه‌كۆترى لێبووه‌و نزیكه‌ى 3  مه‌تر پان و له‌ده‌روازه‌ى دۆڵ و ته‌نگه‌به‌ره‌كه‌شه‌وه‌ بۆ ژووره‌وه‌ نزیكه‌ى 20 مه‌تر قوڵ بوه‌و كونه‌ كۆتره‌كانیش نزیكه‌ى 10  تا 15 مه‌تر به‌رزبون و ده‌ستى پێنه‌گه‌شتووه‌، ئه‌شكه‌وته‌كه‌ ده‌كه‌وێته‌ سه‌روى گوندى زاوت و ڕۆسه‌ى شاماره‌وه‌ به‌دورى نزیكه‌ى 5 كیلۆمه‌ترو ده‌كه‌وێته‌ باكوورى خۆرئاواى ناحیه‌ى باوه‌نوورو قه‌زاى كه‌لاره‌وه‌و خۆر به‌كه‌مى گرتویه‌تى، ئه‌و شوێنه‌ش به‌رزاییه‌كه‌ دۆڵ و كه‌ندو ته‌په‌وتلانى زۆره‌و ئاو زوو كاری تێده‌كات له‌به‌رئه‌وه‌ى خاكه‌كه‌ى ڕزۆكه‌و له‌زیخ دروست بووه‌و زیخه‌كه‌ش خۆى ناگرێ و كاتێ ئاوو باراناوى به‌سه‌ردادێ زووتر ده‌رده‌كه‌وێ بۆیه‌ دۆڵه‌كانى قوڵه‌و بن كاچى زۆرى لێده‌ركه‌وتووه‌ ئه‌وشوێنه‌ش كه‌مه‌فره‌زه‌ 9 كه‌سیه‌كه‌ى شه‌هید مه‌لا ئه‌حمه‌دى تیابووه‌ 500  تا600 مه‌تر له‌دارى خله‌وه‌ دوربووه‌ كه‌دارێكى به‌ڕوو بووه‌ له‌سه‌ر به‌رزاییه‌ك هه‌ڵكه‌وتووه‌و له‌هه‌مولایه‌كه‌وه‌ دیاربووه‌و ئه‌وه‌نده‌ ئه‌شكه‌وته‌كه‌ درابووه‌وه‌ وه‌كو دووژوى لێهاتوه‌و كه‌ڵه‌كى بۆكراوه‌و چیخ و شتیترى به‌ده‌وردا دراوه‌و مه‌فره‌زه‌كه‌ى شه‌هید مه‌لا ئه‌حمه‌د كردبوویان به‌بنكه‌ى خۆیان و به‌زۆرى له‌وێدا مابونه‌وه‌" ده‌رباره‌ى هۆكاره‌كانى هه‌ره‌س هێنانى ئه‌شكه‌وته‌كه‌ش حه‌مه‌سۆران باسى ئه‌وه‌یكرد "ڕۆژى 19 – 2 - 1989 كه‌ئه‌شكه‌وته‌كه‌ هه‌ره‌سیهێنا ئه‌وساڵه‌ بارانێكى زۆربارى ئێمه‌ش هه‌ستمان به‌وه‌ نه‌كردبوو كه‌هه‌رچى زیاتر بن كاچه‌كه‌ بدڕینه‌وه‌ مه‌ترسى ڕوخانى زیاتر ده‌بێت بۆیه‌ له‌ده‌ره‌نجامى ئه‌و زۆر دڕینه‌وه‌یه‌داو به‌هۆى ڕزیووى خاكه‌كه‌یه‌وه‌ نزیكه‌ى كاتژمێر 5,30 خوله‌كى سه‌رله‌ئێواره‌ى ئه‌و ڕۆژه‌ ئه‌شكه‌وته‌كه‌ هه‌ره‌س ده‌هێنێ و هه‌ریه‌كه‌ له‌شه‌هید مه‌لائه‌حمه‌د كه‌لارى و شه‌هید مام حه‌مید مه‌جیدو شه‌هید دارا نارێنى و شه‌هید سه‌لام و شه‌هید نورى ناسراو به‌(پۆڵا) كه‌هه‌رخه‌ڵكى نارێن بوون ، شه‌هید حه‌یده‌ر ـ خه‌ڵكى شۆراوه‌ ـ بوه‌و شه‌هید ڕه‌حیم ، ده‌بن به‌ژێر زیخ و چه‌وى ئه‌شكه‌وته‌كه‌وه‌و ده‌ستبه‌جێ گیان له‌ده‌ستده‌ده‌ن و دوكه‌سه‌كه‌یتریش كه‌ (حه‌مه‌سۆران و محه‌مه‌د سه‌ید محیه‌دین) ن ده‌بێت ناتوانن هیچ كارێكیان بۆبكه‌ن ته‌نها ئه‌وه‌نه‌بێت كه‌مه‌فره‌زه‌كانى دیكه‌ى لێ ئاگادار بكه‌نه‌وه‌، چیرۆكى مانه‌وه‌ى هه‌ریه‌كه‌ له‌ (حه‌مه‌سۆران و محه‌مه‌د سه‌ید محیه‌دین) و ڕزگاربوونیان له‌و مه‌رگه‌ چاوه‌ڕوان نه‌كراوه‌ چیرۆكێكى زۆر سه‌یره‌و له‌مڕوه‌وه‌ حه‌مه‌سۆران بۆ سایتى مه‌ڵبه‌ند ئاشكرایكرد "شه‌هید مه‌لا ئه‌حمه‌د كه‌لارى و شه‌هید سه‌لام له‌سه‌ر جێگه‌كه‌یان ڕاكشابوون ڕادیۆیان به‌ده‌سته‌وه‌بوو گوێمان له‌هه‌واڵه‌كانى ڕادیۆى ده‌نگى گه‌لى كوردستان ده‌گرت كه‌هه‌واڵه‌كان كۆتاییهات كاتژمێر بوه‌ 5 ى سه‌رله‌ئێواره‌و ئه‌وكاته‌ش مه‌وعیدى جیهازمان هه‌بوو له‌گه‌ڵ مه‌فره‌زه‌كانی تردا شه‌هید سه‌لام وتى كاك سه‌ید مه‌وعیدى جیهازه‌ ناچى بۆجیهاز ووتى به‌ڵێ جیهازه‌كه‌ى هه‌ڵگرت و به‌په‌له‌ كه‌وته‌ڕێ وتى حه‌مه‌سۆران نایه‌ى وتم بۆنا ووتى ده‌ى چه‌كێك و دووربینه‌كه‌ له‌گه‌ڵ خۆتدابێنه‌ بابچینه‌ سه‌ره‌وه‌ شوێنه‌كه‌ نزیكه‌ى سه‌دوپه‌نجا مه‌تر دووره‌ له‌ ئه‌شكه‌وته‌كه‌وه‌ له‌ته‌نگه‌به‌ره‌كه‌وه‌ ده‌رده‌چیت و ده‌چیته‌ سه‌ر  ڕچه‌ڕێیه‌ك له‌وێ جیهازه‌كه‌ وه‌ریده‌گرت كه‌چووین ته‌نها دوربینه‌كه‌م هه‌ڵگرت به‌هۆى قسه‌كردنه‌وه‌ له‌گه‌ڵ براده‌راندا چه‌كم له‌بیرچوو گه‌شتینه‌ نیوه‌ى ڕێ كاك سه‌یدیش جیهازى ده‌كردو منیش به‌دووربینه‌كه‌ ته‌ماشاى ده‌وروبه‌رم ده‌كرد كاتژمێر گه‌شته‌ نزیكه‌ى 5,30 خوله‌ك جیهازه‌كه‌ى ته‌واوكرد دووربینه‌كه‌ى له‌ده‌ستم وه‌رگرت ته‌ماشاى ده‌وروبه‌رى پێده‌كرد شوێنێك سپیایى بوو دیاربوو به‌فرباریبو وتى نه‌وه‌ك خێمه‌بێ بزان ئاگر له‌ده‌وروبه‌ریدا نیه‌ نزیكه‌ى ده‌هه‌نگاوێك لێم دووركه‌وته‌وه‌ من ئه‌وكاته‌ ته‌ماشام ده‌كرد ده‌نگێك په‌یدابوو ده‌نگه‌كه‌ ده‌نگێكى ئاسایى نه‌بوو ده‌نگى هه‌ره‌س بو ئاوڕمان دایه‌وه‌ به‌لاى ده‌نگه‌كه‌دا ته‌ماشامانكرد به‌ردوته‌ڵاشێك له‌شاخه‌كه‌ ڕاسته‌وه‌بوو به‌ڕاكردن خۆمان گه‌یانده‌وه‌ شوێنه‌كه‌ى خۆمان ته‌ماشامانكرد به‌ به‌رزى نزیكه‌ى 10 مه‌تر زیخ و چه‌و كه‌وتۆته‌خوارێ و به‌ئاسانى ده‌ستمان ده‌گه‌شته‌ كونه‌ كۆتره‌كان تا 10خوله‌ك بانگمانكردن و چووینه‌خواره‌وه‌ به‌دۆڵه‌كه‌دا ووتمان به‌ڵكو كه‌سێكیان ده‌رچوبێ بۆكارێك بێسود بوو ئێمه‌ش ئه‌و شوێنه‌مان به‌جێهێشت و چوین بۆ بنكه‌كانمان له‌ناوچه‌ى زاوت و به‌رده‌به‌له‌و دوبراده‌رمان له‌وێ بوون چوین بۆلایان و شه‌وگه‌ڕاینه‌وه‌ نزیكه‌ى نیوكاتژمێری تر له‌وێ ماینه‌وه‌ هه‌ر بێ سود بوو هیچ هه‌وڵێكمان پێنه‌درا بۆڕۆژى دواتر واته‌ 20/2/1989 مه‌فره‌زه‌كانی ترمان ئاگاداركرده‌وه‌و بۆ ڕۆژى سێیه‌م هاتن به‌هانامانه‌وه‌و ئه‌وانیش هیچ هه‌وڵێكیان پێنه‌درا چونكه‌ هه‌ر له‌یه‌كه‌م خوله‌كه‌وه‌ بێئومێدبوین له‌وه‌ى كه‌ئه‌وان مابن له‌به‌رئه‌وه‌ى هه‌ره‌سه‌كه‌ تاوێرنه‌بو تا بۆشایی بخستایه‌ته‌وه‌" دواتریش به‌هۆى به‌رده‌وام سووڕانه‌وه‌ى هێلیكۆپته‌رى هێزه‌كانى ڕژێمه‌وه‌ مه‌فره‌زه‌پارتیزانه‌كانى هێزى پێشمه‌رگه‌ ناتوانن ته‌رمه‌كان له‌ئه‌شكه‌وته‌كه‌دا ده‌ربهێنن و هه‌رله‌وێدا بۆماوه‌ى 3 ساڵ ده‌مێننه‌وه‌ تادواى ڕاپه‌ڕینه‌كه‌ له‌ 1/11/1991 دواى كاركردنى به‌رده‌وامى شۆفڵ بۆماوه‌ى هه‌فته‌یه‌ك و دۆزینه‌وه‌ى ته‌رمه‌كانیان له‌مه‌راسیمێكدا ته‌رمه‌كانیان ده‌هێنرێنه‌وه‌ بۆ گۆڕستانى كه‌لارى كۆن و له‌وێدا ده‌نێژرێن، به‌پێى ئه‌وزانیاریانه‌ كه‌ سایته‌كه‌مان به‌شێوه‌یه‌كى تایبه‌ت به‌ده‌ستى هێناون ئه‌وشتانه‌ى له‌ئه‌شكه‌وته‌كه‌دا دۆزراونه‌ته‌وه‌ بریتى بون له‌ "ژماره‌یه‌ك كتێبى جۆراوجۆر و مۆرێكى تیپى 55 ى قه‌ره‌داغ كه‌ئه‌وكات شه‌هید مه‌لائه‌حمه‌د فه‌رمانده‌ى بووه‌و قه‌ڵه‌مێكى پاركه‌رى جاف و ڕادیۆیه‌كى بچووك و یه‌كێكیترى ناشناڵى یابانى كه‌شكاوبووه‌و 6 تفه‌گى هه‌مه‌ جۆرى زامن نه‌كراوو 1 ئاربیجی و 6 تاقم و ڕه‌زنى 8 مه‌خزه‌نى و چه‌ند شانه‌و مه‌خزه‌نێكى په‌رته‌وازه‌و چه‌ند لاقه‌مزه‌لیه‌كى شكاوو ژه‌نگخواردوو جیهازێكى ڕاكاڵى بچووك و جامانه‌یه‌كى لولدراوو كڵاوێك و چه‌ند تاكه‌ گۆره‌ویه‌ك و تیره‌و ده‌زوویه‌كى خاكى و 10 پاكه‌ته‌ جگه‌ره‌ى كیس و مقه‌باى جۆرى به‌غدادو تاقمێ ته‌راش و گوێزان و مه‌قاشى شكاو لایتى گه‌وره‌و بچوك و 6 چه‌قۆو حه‌ربه‌ى هه‌موجۆرى مشت شكاوو ژه‌نگن و شوشه‌یه‌ك عه‌ترى تانیوه‌پڕو كتریه‌كى قوپاوو دووپه‌رداخ و قۆریه‌كى شوشه‌ى په‌راش په‌راش و 2 كه‌وچك و 6 زه‌مزه‌م و مه‌تاره‌ى قوپاوو سێ ڕۆژ ژمێرى شه‌هید مه‌لائه‌حمه‌د كه‌یاداشت و مێژوى پێشمه‌رگایه‌تى له‌سه‌ره‌تاى ساڵى 1987 ه‌وه‌ تا 18/2/1989 تێدابوه‌و دوانیان له‌به‌رباخه‌ڵدا به‌هۆى ئاره‌قكردنه‌وه‌ شڕوبه‌رگ دڕاوبون و سێیه‌میشیان به‌رگێكى نوێى هه‌بوه‌و به‌خه‌تێكى كاڵ له‌سه‌رى نوسراوه‌ له‌گه‌ڵ چه‌ند پێنج دینارى و ده‌دیناریه‌كى ڕزاودا كه‌دواى ڕاپه‌ڕین پێشانگایه‌كیان بۆده‌كرێته‌وه‌و ئه‌رشیف ده‌كرێن به‌ڵام هه‌مویان له‌ساته‌وه‌ختى شه‌ڕى ناوخۆدا له‌ڕۆژى 31 ى ئابدا هه‌موو ئه‌و شتانه‌ له‌ناوده‌چن" به‌پێى دۆكیۆمێنته‌ ده‌ستكه‌وتوه‌كانى ئاینده‌ى گه‌رمیان له‌لاپه‌ڕى یه‌كه‌مى ڕۆژژمێره‌ نوێیه‌كه‌ى شه‌هید مه‌لائه‌حمه‌د كه‌لاریدا جگه‌ له‌ناوو نازناوى خۆی و پیشه‌كه‌ى ئاماژه‌ به‌ گه‌ڕه‌ك كراوه‌ كه‌ به‌بڕواى ناوبراو (چیاكانى كوردستان) گه‌ڕه‌كیان بوه‌و جۆرى خوێنه‌كه‌شى نوسراوه‌ كه‌ (+o) بووه‌ ئه‌مه‌جیا له‌وه‌ى كه‌ یاداشتى ڕۆژێك پێش كاره‌ساته‌كه‌شى له‌ ڕۆژژمێره‌كه‌یدا تۆماركردوه‌ كه‌ 18/2/1989 ه‌و نووسیویه‌تى "ئه‌مڕۆ ناوچه‌كه‌ ئارام بوو..دوژمن كشابوونه‌وه‌و نه‌مابوو..براده‌رانمان به‌ڕێكرد..له‌هێلانه‌ هه‌ڵۆكه‌ بووین، شه‌و گه‌ڕاینه‌وه‌ ژماره‌ 4 (ژماره‌ى نهێنى ئه‌شكه‌وته‌كه‌بووه‌)" له‌نامه‌یه‌كی په‌خشان ئامێزیشدا كه‌ بۆ هاوڕێیه‌كى خۆى نووسیوه‌ به‌ناوى (ئومێد) و وێنه‌ى ده‌ست ئاینده‌ى گه‌رمیان كه‌وتوه‌ شه‌هید مه‌لا ئه‌حمه‌د كه‌لارى باس له‌ژیانى منداڵى خۆی و هاوڕێكه‌ی ده‌كات و له‌به‌شێكى نامه‌كه‌دا ده‌ڵێت "ئومه‌ گیان له‌ژیانێكى ناسۆردا ئه‌گه‌ڕێم هه‌ر هه‌نگاوێكم ئاوازێكه‌و هه‌ر ترپه‌یه‌كى دڵه‌ چه‌وساوه‌كه‌م ئاواتێكه‌ شه‌وگارى تاڵ و مۆن پێوه‌ى ده‌تلێمه‌وه‌و دێڕه‌كانى ئه‌ڤینیمان وه‌ك ملوانكه‌یه‌كى شیلان ده‌بریسكێته‌وه‌و ده‌یكه‌مه‌ مل كچه‌ هه‌ژارێكى ئه‌فریقا، چونكه‌ چاوه‌كانمان تامه‌زرۆى پێكه‌نینى خۆرى تاریكایى چاوى شه‌قامه‌كانه‌" ده‌رباره‌ى چۆنێتى په‌یداكردنى خواردنیش حه‌مه‌سۆران ڕونیكرده‌وه‌ "سه‌ره‌تا به‌پێى توانا خواردنى گونده‌كانمان كۆده‌كرده‌وه‌ ئه‌وه‌ى خه‌ڵك له‌ترسى بۆردومان و شه‌ڕوشۆڕ بردبوویه‌ بن ئه‌شكه‌وت و مه‌غاره‌كان و له‌دوورى گوند داینابون دواتریش په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ ڕێكخراوى كۆمه‌ڵه‌ دروستبوو له‌ناوشارداو ئه‌وكاته‌ به‌یارمه‌تى ئه‌وان خواردن و ده‌واوده‌رمانمان بۆده‌هات، ته‌نها یه‌ك كه‌سیش به‌مكاره‌ هه‌ڵده‌ستا (سدیقى حاجى سه‌عید ـ ئه‌بو عه‌لى ـ) بو له‌ڕێگه‌ى یه‌ك مه‌فره‌زه‌وه‌ شته‌كانى ده‌ناردو دواجار له‌ڕێگه‌ى عوسمانى حاجى مه‌حموده‌وه‌ دابه‌شده‌كرا"یه‌كه‌مجار له‌ده‌واجنه‌كانى ته‌نیشت گوندى ئاوه‌خێریه‌وه‌ بۆمان ده‌هات به‌ڵام دواتر گۆڕییان بۆ ده‌واجنه‌كه‌ى كفرى.
به‌پێى زانیاریه‌كانى سایته‌كه‌مان مه‌فره‌زه‌كانى هێزى پێشمه‌رگه‌ له‌وسه‌رده‌مه‌دا فه‌رمانى ئه‌وه‌یان پێنه‌بووه‌ گورز له‌حكومه‌ت بوه‌شێنین و زیاتر له‌قۆناغى پارێزگاریكردنى خۆیاندابوون له‌ناوچه‌كه‌دا به‌وبیانووه‌ى خه‌ڵك باوه‌ڕى وابووه‌ پێشمه‌رگه‌ هه‌بێت شۆڕش هه‌یه‌ نه‌بێت شۆڕش كزو لاوازه‌و نیه‌ به‌بڕواى حه‌مه‌سۆرانیش "بونى پێشمه‌رگه‌ له‌ناوچه‌كه‌دا ئه‌گه‌ر ته‌قه‌یه‌كیشى نه‌كردایه‌ حكومه‌تى هیلاك ده‌كرد چونكه‌ به‌درێژایى دووساڵ بۆ دووساڵ و نیو هه‌فته‌ى جارێك به‌رده‌وام هێزێكى گه‌وره‌ى ده‌هێناو له‌گه‌ڕاندابوو چون ده‌یزانى پێشمه‌رگه‌ماوه‌ته‌وه‌". هه‌ربه‌پێى ئه‌و زانیاریانه‌ى ده‌ست ماڵپه‌ره‌كه‌مان كه‌وتوون له‌وماوه‌یه‌دا دووجار ڕوبه‌ڕوبونه‌وه‌ له‌نێوان مه‌فره‌زه‌كانى هێزى پێشمه‌رگه‌ و سووپاى ڕژێمدا ڕووده‌دات و له‌یه‌كه‌م ڕوبه‌ڕوبوونه‌وه‌شدا كه‌له‌گه‌ڵ مه‌فره‌زه‌كه‌ى ئازادى سه‌گرمه‌دا ده‌بێت 3 پێشمه‌رگه‌ شه‌هید ده‌بن و 4 پێشمه‌رگه‌ى دیكه‌ش بریندارده‌بن، له‌باره‌ى هۆكارى دروستبونى ئه‌و ڕوبه‌ڕوبوونه‌وانه‌شه‌وه‌ حه‌مه‌ سۆران ڕاگه‌یاند "وه‌جبه‌كه‌ى كاك ئازادى سه‌گرمه‌ كاتژمێر 10 ى سه‌رله‌به‌یانى كه‌كاتێكى زۆر زووبوو به‌مه‌به‌ستى گۆڕینى شوێنه‌كه‌یان ده‌رچوون بۆ شوێنێكیتر له‌وكاته‌دا هێلیكۆپته‌ر ئاماده‌ده‌بێت و ئاشكراده‌بن و ڕوبه‌ڕوو ده‌بنه‌وه‌و به‌وهۆیه‌شه‌وه‌ سێ پێشمه‌رگه‌یان لێ شه‌هید ده‌بێت به‌ناوه‌كانى (شێركۆ جدى , شێركۆ , هۆشیار یان هۆشمه‌ند كه‌ئه‌ندازیاربوو له‌به‌شى بێته‌ل كاریده‌كردو هه‌رسێ ته‌رمه‌كه‌ش كه‌وته‌ به‌رده‌ستى حكومه‌ت و 4 پێشمه‌رگه‌ى دیكه‌ش برینداربون كه‌یه‌كێكیان ئازادى سه‌گرمه‌ بوو و دواتر له‌ڕێگه‌ى ڕێكخراوى ناوشار و ده‌سته‌كانى یه‌كێتیه‌وه‌ ده‌برێته‌وه‌ ناوشارو له‌وێشه‌وه‌ ده‌برێته‌ به‌غداد بۆ چاره‌سه‌رو دواتریش له‌سنوور ده‌په‌ڕێنرێته‌وه‌ بۆ ئێران.

درێژه‌

حه‌مه‌سه‌عید حه‌سه‌ن‌

خۆشه‌ویستیی نیشتمان ‌ 

 

كۆچی باڵنده‌ زاده‌ی خۆشه‌ویستییه‌ بۆ نیشتمان، ئه‌وه‌ نییه‌ كه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌، هه‌مان جێ ده‌كاته‌وه‌ به‌ هێلانه‌؟ ڕووه‌ك له‌ زێدی خۆی دووری بخه‌یه‌وه‌، وه‌ك پێویست گه‌شه‌ ناكات و ڕه‌نگه‌ نه‌ك هه‌ر سیس ببێت، به‌ڵكوو وشكیش هه‌ڵبگه‌ڕێت. ئاژه‌ڵ هه‌یه‌، مردن هه‌ڵده‌بژێرێت و وه‌ته‌نی خۆی جێ ناهێڵێت، ئاخر ده‌زانێت، ئه‌گه‌ر له‌ ژینگه‌ی خۆی دوور بكه‌وێته‌وه‌، ڕه‌نگه‌ نوستالژیا بیكوژێت. ئینسانیش وه‌ك گه‌لێك زینده‌وه‌ری دیكه‌، به‌ سه‌لیقه‌ و خۆڕسكانه‌ نیشتمانی خۆش ده‌وێت، به‌ڵام خۆشویستنی نیشتمان لای ئینسان، پێویسته‌ له‌ هۆشیارییه‌وه‌ سه‌رچاوه‌ بگرێت. 

به‌شێك له‌ به‌رهه‌می ئه‌ده‌بی، به‌ ئه‌فسوونی خۆشه‌ویستیی نیشتمان نووسراوه‌، ئاخر هه‌موو نیشتمانێك خۆشه‌ویسته‌، با بیابانێكی قاقڕی به‌رینیش بێت. به‌شێك له‌ ئه‌ده‌بی باڵا، زاده‌ی خۆشه‌ویستیی نیشتمانه‌، به‌ڵام هه‌ر به‌رهه‌مێك به‌ پاڵنه‌ری قین له‌ نیشتمانێك یان میلله‌تێك نووسرابێت، ناكه‌وێته‌ خانه‌ی ئه‌ده‌بی باڵاوه‌. هیرمان هیسه‌ ده‌ڵێت: (ڕه‌نگه‌ ئه‌دیبێك په‌یدا نه‌بێت، شانازی به‌و به‌رهه‌مانه‌یه‌وه‌ بكات، كه‌ به‌ زه‌بری قین نووسیونی.) هه‌ندێك به‌ پاساوی ئه‌وه‌ی، نه‌ سروودی بۆ نیشتمان نووسیوه‌ و نه‌ هه‌ستێكی گه‌رموگوڕی به‌رانبه‌ر به‌ وه‌ته‌ن نیشان داوه‌، ده‌یانگوت گۆته‌، نیشتمانپه‌روه‌ر نه‌بووه‌، هه‌رچه‌نده‌ ڕاستییه‌كه‌ی ڕه‌نگه‌ كه‌س هێنده‌ی ئه‌و شاعیره‌ مه‌زنه‌، ئه‌ڵمانیای خۆش نه‌ویستبێت، به‌ڵام خۆشویستنی مرۆڤایه‌تی له‌ كنی، له‌سه‌روو خۆشویستنی گه‌لی ئه‌ڵمانه‌وه‌ بووه‌.

ئه‌وه‌ خۆشویستنی نیشتمانه‌ وا ده‌كات بیاباننشینێك وابه‌سته‌ی وه‌ته‌ن بێت، ئه‌گه‌ر نا خۆ بیابان، به‌ ده‌گمه‌ن خێر و فه‌ڕی بۆ دانیشتووانی هه‌یه‌، یان هه‌ر نییه‌تی و ژیانیش تێیدا هه‌تا بڵێیت دژواره‌. ئاسكیمۆ كه‌ له‌ باكووری سیبریا ده‌ژین، نیشتمانیان پارچه‌ سه‌هۆڵێكی زه‌به‌لاحه‌ به‌سه‌ر زه‌ریایه‌كی به‌رینه‌وه‌، به‌ڵام هێنده‌یان خۆش ده‌وێت، هه‌ر له‌وێ له‌ دایك ده‌بن و ده‌ژین و ده‌مرن. خۆشه‌ویستیی نیشتمانیش هه‌ر له‌ عیشق ده‌چێت، به‌ لۆگیك لێك نادرێته‌وه‌، ئه‌گه‌ر نا بیاباننشینان و ئاسكیمۆ هێنده‌ هۆگر و شه‌یدای زێدی خۆیان نه‌ده‌بوون. 

ده‌ڵێن مه‌سیح بۆ ئورشه‌لیم گریاوه‌، به‌ڵام زێده‌ڕۆیی له‌ خۆشویستنی نیشتماندا و به‌ عه‌قڵانی نه‌كردنی، ئه‌نجامی خراپی لێ ده‌كه‌وێته‌وه‌، ئاخر ڕه‌نگه‌ ئه‌و هه‌سته‌ پاكژه‌، بگۆڕێت بۆ قینبوونه‌وه‌ له‌ نیشتمانی میلله‌تانی دیكه‌ و شه‌ڕی نێوان دوو نه‌ته‌وه‌ی لێ بكه‌وێته‌وه‌، هه‌ر شه‌ڕێكیش له‌ نێوان دوو نه‌ته‌وه‌دا ڕووی دابێت، شه‌ڕێكی ناڕه‌وا بووه‌ و جۆرێكیش بووه‌ له‌ به‌دئاكاری. ئه‌وانه‌ی گه‌وجانه‌ نیشتمانیان خۆش بوێت، گه‌وجانه‌یش داكۆكیی لێ ده‌كه‌ن و نیشتمان به‌ره‌و ڕووی كاره‌سات ده‌كه‌نه‌وه‌، بۆیه‌ هه‌میشه‌ ده‌بێت ئه‌وه‌مان له‌به‌ر چاو بێت كه‌ هۆشیارانه‌ شه‌یدای وه‌ته‌ن ببین. سه‌ره‌تاكانی خۆشویستنی نیشتمان، له‌ خۆشویستنی ماڵ و ئه‌و ژینگه‌یه‌وه‌ ده‌ست پێ ده‌كات كه‌ تێیدا په‌روه‌رده‌ ده‌بین، له‌ خۆشویستنی ئه‌و دیمه‌ن و بۆن و به‌رامه‌ خۆشانه‌وه‌ ده‌ست پێ ده‌كات كه‌ هۆگریان ده‌بین و له‌ خۆشویستنی ئه‌و گوند، شارۆچكه‌ یان شاره‌وه‌ ده‌ست پێ ده‌كات كه‌ لێی له‌ دایك ده‌بین و تێیدا گه‌شه‌ ده‌كه‌ین. 

خۆشویستنی خێزان، هه‌نگاوی یه‌كه‌مه‌ بۆ دووركه‌وتنه‌وه‌ له‌ خۆپه‌رستی و نزیكبوونه‌وه‌ له‌ خۆشویستنی هاوشاری و ئینجا میلله‌ت. خۆشویستنی میلله‌ت، له‌ خۆشویستنی هاوڕێیان و ئه‌و ڕووخسارانه‌وه‌ پێیان ئاشنا بووین، ده‌ست پێ ده‌كات. ئه‌وی هاوشارییه‌كانی خۆی خۆش نه‌وێت، زه‌حمه‌ته‌ میلله‌تی خۆش بوێت، ئه‌وی میلله‌تی خۆی خۆش نه‌وێت، ئه‌سته‌مه‌ میلله‌تانی دیكه‌ی خۆش بوێت. ئه‌وی گه‌ل و نیشتمانی خۆی خۆش بوێت، نه‌ قینی له‌ هیچ گه‌لێكی دیكه‌ ده‌بێته‌وه‌، نه‌ دوژمنكارانه‌ پێ ده‌نێته‌ خاكی نیشتمانی هیچ گه‌لێكی دیكه‌وه‌، ئاخر هه‌میشه‌ بیری لای ئه‌وه‌ ده‌بێت، گه‌لانی دیكه‌یش مافی ڕه‌وای خۆیانه‌، نیشتمانی خۆیان خۆش بوێت و داكۆكیی لێ بكه‌ن. هه‌رچه‌نده‌ هیچ نیشتمانێك به‌هه‌شت نییه‌، به‌ڵام هیچ نیشتمانێكیش هاووێنه‌ی نییه‌، ئه‌وه‌ بۆیه‌ میلله‌ت نییه‌، نیشتمانی خۆی پێ جوان نه‌بێت. 

به‌شێك له‌ خۆشه‌ویستیی ئێمه‌ بۆ نیشتمان، زاده‌ی ڕابردووی پرشنگداری میلله‌ته‌، ئه‌و ڕابردووه‌ی هۆش و هه‌ستمانی داگیر كردووه‌ و له‌و نه‌به‌رده‌ مه‌زنانه‌دا خۆی ده‌بینێته‌وه‌، گه‌له‌كه‌مان به‌ خوێن تۆماری كردوون، وه‌ك خۆپیشاندانه‌كه‌ی به‌رده‌ركی سه‌رای سلێمانی له‌ شه‌شی ئه‌یلوولی ١٩٣٠دا، وه‌ك مانگرتنه‌كه‌ی گاورباغی له‌ ١٢ی ته‌مووزی ١٩٤٦دا و وه‌ك ڕاپه‌ڕینی ئاداری ١٩٩١ كه‌ له‌ ڕانیه‌وه‌ سه‌ری هه‌ڵدا و هه‌موو باشووری كوردستانی گرته‌وه‌. كه‌ بیر له‌و دیرۆكه‌ ڕۆشنه‌ ده‌كه‌ینه‌وه‌، گه‌لی خۆمان زیاتر خۆش ده‌وێت و زیاتر شه‌یدای نیشتمان ده‌بین، به‌ڵام ئه‌گه‌ر وا بیر بكه‌ینه‌وه‌، نیشتمانی ئێمه‌ له‌ هه‌موو وڵاتانی دیكه‌ جوانتره‌ و میلله‌تی ئێمه‌ له‌ هه‌موو میلله‌تانی دیكه‌ ئازاتره‌، ئه‌وه‌ مه‌رج نییه‌ به‌ڵگه‌ بێت بۆ ڕاسیستیبوونی ئێمه‌، به‌ڵام لای كه‌م نیشانه‌یه‌ بۆ خۆشه‌ویستییه‌كی ناعه‌قڵانی.

نه‌ هیچ میلله‌تێك هه‌ڵبژاده‌یه‌ و نه‌ هیچ نیشتمانێك تاقه‌ به‌هه‌شتی دونیایه‌. دایك به‌ چاوپۆشین له‌وه‌ی منداڵه‌كه‌ی جوانه‌ یان نا؟ دلۆڤانه‌ یان نا؟ هه‌ر خۆشی ده‌وێت. كه‌سێكیش نیشتمانی خۆش بوێت، له‌ ته‌نگانه‌دا جێی ناهێڵێت و له‌ سه‌ركه‌وتن و له‌ تێكشكانیشدا هه‌مان خۆشه‌ویستیی بۆی ده‌بێت. ئه‌وی نیشتمانی خۆش بوێت، هه‌میشه‌ داكۆكی له‌ كێشه‌ ڕه‌واكانی گه‌له‌كه‌ی ده‌كات، به‌ڵام هه‌رگیز به‌ پاساوی داكۆكیكردنه‌وه‌ له‌ نیشتمان، ناچێته‌ شه‌ڕێكه‌وه‌ له‌گه‌ڵ ڕه‌وشتی جوان و به‌ها باڵاكانی مرۆڤایه‌تیدا ناكۆك بێت.

فه‌یله‌سووفێكی چیك كه‌ یان كولار بوو، له‌ سه‌ده‌ی حه‌ڤده‌یه‌مدا ده‌ژیا، ده‌یگوت: خۆشویستنی گه‌ل، باڵاتره‌ له‌ خۆشویستنی نیشتمان، به‌و پاساوه‌ی ئێمه‌ ڕه‌نگه‌ نیشتمانی خۆمان له‌ كیس بچێت و نیشتمانێكی دیكه‌ ببینینه‌وه‌، به‌ڵام ئه‌گه‌ر گه‌ل و زمانی خۆمان له‌ ده‌ست بده‌ین، هه‌رگیز و له‌ هیچ كوێیه‌ك نایانبینینه‌وه‌، نیشتمان خاكێكه‌ مردوو، به‌ڵام گه‌ل و زمان، به‌ زیندوویی له‌ خوێنماندا ده‌مێننه‌وه‌ و خودی ئێمه‌ پێك ده‌هێنن. 

ئه‌ی وڵاتی خۆشه‌ویستم!

من ده‌مارێكی گچكه‌ی تۆم

هێنده‌ به‌ تۆوه‌ په‌یوه‌ستم

ئه‌وه‌نده‌ له‌ تۆ تێ ده‌گه‌م

هه‌ر ئازارێكت پێ بگا

ده‌ستبه‌جێ هه‌ستی پێ ده‌كه‌م.(*)

كولار ده‌یگوت: خۆشویستنی نیشتمان، خۆشویستنی ئه‌و جێیانه‌یه‌ لێیان ژیاوین، ئه‌م هه‌سته‌، تایبه‌ت نییه‌ به‌ ئینسان، ئاژه‌ڵ و ڕووه‌كیش، هه‌مان هه‌ستیان هه‌یه‌، وه‌لێ خۆشویستنی گه‌ل یان زمانی دایك، پێوه‌ندییان به‌ عه‌قڵ یان كولتووره‌وه‌ هه‌یه‌. ڕووه‌كێك له‌ زێدی تایبه‌ت به‌ خۆی دوور بخه‌ینه‌وه‌ و له‌ جێیه‌كی دیكه‌ بیڕوێنین، سیس ده‌بێت و ده‌مرێت؟ باڵنده‌ كۆچه‌رییه‌كانیش، ده‌گه‌ڕێنه‌وه‌ بۆ زێدی خۆیان؟ كه‌ كوردستان ئه‌نفال كرا، سه‌گ به‌ گژ ئه‌نفالچییه‌كاندا ده‌چووه‌وه‌ و گوندی خاپوور و چۆڵكراوی جێ نه‌ده‌هێشت. ڕه‌حمانینۆفی مۆسیقار، ئه‌و ساڵانه‌ی له‌ گوندێكی سویس ده‌ژیا، كه‌ هه‌ر له‌و گونده‌ ده‌چوو له‌ ڕووسیا لێی ژیابوو، هێنده‌ی تامه‌زرۆیی بۆ زێدی خۆی هه‌بوو، جارێكیان گوتبووی: ئه‌مانه‌ی ئێره‌ كه‌ی مێشووله‌ن؟ ئه‌وانه‌ی لای خۆمان ئه‌گه‌ر بتگه‌زن، به‌ ڕۆژی ڕووناك توانای بینینت نامێنێت.

له‌ سنووری نیشتماندا

دژایه‌تیی یه‌كدی ده‌كه‌ین،

ڕه‌نگه‌ له‌گه‌ڵ یه‌كتریدا

به‌ شه‌ڕیش بێین،

به‌ڵام ئه‌گه‌ر بكه‌وینه‌

به‌ر په‌لاماری ده‌ره‌كی

چی ناكۆكیی نێوانمانه‌ 

هه‌ر هه‌مووی ده‌خه‌ینه‌ لاوه‌  و

وه‌ها له‌ دوژمن دێینه‌ ده‌نگ

له‌ ترساندا

په‌ڕ و تووكی هه‌ڵبوه‌رێ.

ئه‌دمیراڵ (كۆڵچاك)ی (١٨٧٣ _ ١٩٢٠) فه‌رمانڕه‌وای سه‌ربازیی ڕووسیا، ده‌بێژێت: (به‌ گوێره‌ی ئه‌و ئه‌ركه‌ی پێم سپێردرا بوو، ده‌بوو تا دوا تنۆكی توانام، شه‌ڕی به‌لشه‌فییه‌كان بكه‌م، كه‌ له‌شكره‌كه‌م تێكشكا، هه‌ر چی یه‌ده‌كی زێڕی ڕووسیا هه‌بوو، له‌ كن من بوو. گوتم ده‌بێت ئه‌م سامانه‌ بكه‌وێته‌ ده‌ست به‌لشه‌فیكه‌كان، نه‌ك چیكه‌كان، ئاخر هیچ نه‌بێت، به‌لشه‌فییه‌كان ڕووسن.) ئه‌وه‌ كارێكی زۆر خراپه‌، ئینسان كه‌سێك له‌ میحنه‌تدا جێ بهێڵێت، یان ناپاكیی لێ بكات، به‌ڵام ئه‌گه‌ر ئینسان نیشتمان له‌ ته‌نگانه‌دا جێ بهێڵێت، یان له‌وه‌ خراپتریش، ناپاكیی لێ بكات، ئه‌وه‌ تاوانێكی هێنده‌ گه‌وره‌یه‌، نه‌ به‌ زه‌بری زه‌مان پاك ده‌بێته‌وه‌، نه‌ به‌ په‌شیمانبوونه‌وه‌ و نه‌ به‌ لێبوردنی گشتی. (سه‌رده‌می خۆشه‌ویستیی نابینایانه‌ به‌سه‌رچوو، من به‌ چاوی نووقاو و سه‌ری شۆڕ و ده‌می داخراوه‌وه‌، نیشتمانم خۆش ناوێت، ئینسان بۆ ئه‌وه‌ی سوودی بۆ نیشتمان هه‌بێت، ده‌بێت حه‌قیقه‌تی نیشتمان چۆنه‌، وه‌های ببینێت و وه‌های باس بكات،) له‌سه‌ر ئه‌و قسه‌ ڕاست و دروسته‌، هه‌م نووسین له‌ چه‌داییف قه‌ده‌غه‌ كرا و هه‌م به‌ شێتیش ناوزه‌د كرا. 

پێویسته‌ له‌به‌ر تیشكی عه‌قڵی ڕه‌خنه‌گرانه‌دا نیشتمانمان خۆش بوێت، ئاخر ده‌ربڕینی ئه‌وین بۆ نیشتمان، نابێت له‌ ستایشی ڕیاكار بچێت، له‌ سه‌روه‌ختی دیتنی ده‌سه‌ڵاتداردا. جارێكیان گۆگۆڵ له‌ داخی ئه‌و ڕیاكارانه‌، گوتبووی: تف له‌ رووسیا، ئه‌گه‌ر ئه‌وانه‌ی پێ دڵسۆزتر بێت له‌ من. ڕه‌نگه‌ كه‌م كه‌س هێنده‌ی ساڵتیكۆڤ شیدرین، ڕووسیای خۆش ویستبێت، به‌ڵام چاوی له‌ خه‌وشه‌كانی نه‌ده‌پۆشی. بێڵنیسكی ده‌یگوت: خۆشویستنی نیشتمان، ده‌بێت هاوزه‌مان نیشاندانی خۆشه‌ویستی بێت، بۆ هه‌موو مرۆڤایه‌تیش. خۆسیه‌ ئۆرتیگا ده‌ڵێت: (ئینسان ئه‌گه‌ر ته‌نیا ئینگلیز، ئه‌ڵمان یان فه‌ره‌نسایی بێت، ئه‌وه‌ گوندییه‌.) خۆشه‌ویستیی نێوان گه‌لانیش، وه‌ك خۆشه‌ویستیی نێوان ئه‌وینداران وایه‌، كاتێك خۆشه‌ویستییه‌كی ڕاسته‌قینه‌یه‌، هه‌ر لایه‌ك ڕێز له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌كانی لایه‌كی دیكه‌ بگرێت.

نه‌ته‌وایه‌تی، له‌سه‌ر بناغه‌ی زمان و خوێن و سروشتی نه‌ته‌وه‌ییی هاوبه‌ش داده‌مه‌زرێت، پێوه‌ستبوون به‌ نه‌ته‌وه‌وه‌، ڕێزگرتنه‌ له‌ ڕووپه‌له‌ گه‌شه‌كانی دیرۆكه‌كه‌ی و نیشاندانی خۆشه‌ویستییه‌ بۆ لایه‌نه‌ ڕووناكه‌كانی كولتووره‌كه‌ی. ئه‌گه‌ر میلله‌تێك دیرۆك و كولتووری خۆی نه‌پارێزێت، وه‌ك ئینسانێكی لێ دێت، تووشی له‌ ده‌ستدانی یاده‌وه‌ری بووبێت. نووسه‌ری فه‌ره‌نسایی ڕینان (١٨٢٣ _ ١٨٩٢) ده‌ڵێت: نه‌ته‌وه‌، به‌رنامه‌یه‌كی هاوبه‌شه‌ بۆ داهاتوو، به‌ ده‌نگدانی ڕۆژانه‌، داده‌ڕێژرێت، ڕابردوو كۆمه‌كی ده‌كات، به‌ڵام به‌ چاوبڕینه‌ داهاتوو، به‌ره‌و پێشه‌وه‌ ده‌چێت. خۆسیه‌ ئۆرتیگایش پێی وایه‌، (ئه‌گه‌ر نه‌ته‌وه‌ هه‌ر بریتیبێت له‌ ئێستا و ڕابردوو، له‌ داهاتوودا كه‌سی ده‌ست ناكه‌وێت، داكۆكیی لێ بكات،) ئاخر خۆشویستنی نه‌ته‌وه‌یه‌ك، گیرخواردن نییه‌ له‌ دیرۆكیدا، كاركردنه‌ بۆ داهاتووی و هه‌ر میلله‌تێك هه‌میشه‌ هه‌ر ڕووی له‌ ڕابردووی بێت، هیچی ده‌ستگیر نابێت بۆ داهاتووی.

سەر‌چاوە

(١) یان كولار، حول التبادل الپقافی. 

(٢) هیرمان هیسه‌، رسائل الی الجمیع. 

(٣) كلایف ستیبلز لویس، الحب. 

(٤) فلسفه‌ الحب، مجموعه‌ من المٶلفین، ترجمه‌: هیپم صعب، الجز‌و الپانی، دار المدی للپقافه‌ والنشر ٢٠١٠ دمشق. (*) ئه‌ندریه‌ ڤیزنیسینسكی.

درێژه‌

كاروانى سه‌روه‌ران

درێژه‌

عومەر دەبابەى سەرکردە

تێکۆشەری ناسراوی کوردو سەرکردەی لەمێژینەی بزوتنەوەی رزگاریخوازی کورد، عومەری سۆفی مستەفا کە لە ‌ناو ھەڤاڵەکانی دا بە ‌کاکە دەبابە ‌و کاکی کاکان ناسرا ‌بوو، ساڵی ١٩٢٤ لە شاری کۆیە لەدایکبووە، ھەر لەوێش خوێندنی سەرەتایی و ناوەندی تەواوکردووە، دواتر چووەتە کەرکوک ‌و لەوێ بووەتە ئەندامی حزبی ھیواو پاشان ئەندامی کۆمەڵەی (ژ.ک) کە ناوەندەکەی لە شاری (سابڵاخ) بووە.
کاکە دەبابە رۆڵەیەکی جوامێرو ئازاو دڵسۆزو ڕووناکبیر بووەو خەمخۆرێکی کەموێنەی دۆست و ھەڤاڵەکانی بووە، بۆیە نازناوی کاکی کاکان-یان بەسەردا بڕیوە، لە ژیانی کوردایەتی دا دلێرو ئازاو لەخۆبردوو بووەو ھەمیشە لە ریزی پێشەوەی خەبات و رۆڵەی کارە گرنگ و نھێنیەکانی بوو، ساڵی ١٩٤٣-١٩٤٤ چۆتە کولێژ‌ی ئەندازیاری لە بەغداو ھەر لەوێش بووەَتە ئەندامی حزبی (رزگاری).
لەدامەزراندنی پارتی دیموکراتی کوردی عێراق دا بۆتە ئەندامێکی چالاک‌و کۆڵنەدەری پارتی و لە ‌ھەموو چالاکی و کۆبونەوەو ئاھەنگەکانی نەورۆزو خۆپیشاندانەکانی شاری (بەغدا) دا شۆڕِە سواری مەیدانەکان بووەو بەئازایەتی و خۆڕاگریی ناوی دەرکردووە.
لە خۆپیشاندانەکانی (وەسبەی کانوونی دووەمی ١٩٤٨) دا کە ئەوسا لە قۆناغی سێھەمی کولیەی حقوقی بەغدا بووە، قارەمانی خۆپشاندەرەکان بوو، لەڕیزی پێشەوەی خۆپیشاندەران دا وەک دەبابە دڕی بەپۆلیس‌و جاسوسەکانی میری دەداو خۆپیشاندانەکانی بۆ پێشەوە دەبرد.
جارێکیش فم س،،؛د بریندار کراوە.
لە خۆپیشاندانی کانوونی دووەمی ١٩٤٩ دا گیراو درا بەمەحکەمەی عورفی و ساڵێک حوکمدراو ماوەکەی لەزیندانی (کوت) بردە سەر، پاش تەواوکردنی ماوەی زیندانیەکەی دەچێتەوە کولیەی حقوق‌و لەساڵی ١٩٥١-١٩٥٢ تەواویدەکات و دەبێتە پارێزەر.
لە کۆنگرەی سێیەمینی پارتی دا کە لە کانوونی دووەمی ١٩٥٣ لەکەرکووک بەنھێنی بەسترا، بەئەندامی کۆمیتەی ناوەندی پارتی ھەڵبژێردراوە، کاکی کاکان لە ھەموو شاڵاوە رەشبگیرییەکانی رژێم دا بەر لافاو و شاڵاوی گرتن‌و راونان‌و نەفیکردن کەوتووە.
لەدوای شۆڕشی چواردەی تەمموزی ١٩٥٨ لە کەرکوک لێپرسراوی رێکخستنەکانی پارتی و ھەڵسوڕێنەری رێکخراوە دیموکراتەکانی کرێکاران‌و لاوان‌و خوێندکاران‌و ژنان بووە. زۆر بەپەرۆشەوە ھەوڵی خزمەتکردنی ئەو خێزانە بارزانیانەی داوە کە ئاوارەو دەربەدەربوون، یان لە زیندانەکان دا دەچەوسێنرانەوە بەمەش بووە خۆشەویستی خودانی بارزان شێخ ئەحمەدی بارزانی کە ‌لە ‌دوای رزگاربوونی لەزیندان لە کەرکوک لەماڵی کاکە دەبابە میوان بووە.
لە سەرەتای ساڵی ‌١٩٦١ گیراوەو بەڵام توانیویەتی لەزیندان خۆی دەربازبکات و دەستبداتە خەباتی نھێنی و ئینجا خەباتی چەکداری کە ‌لە ‌شۆرشی ئەیلوول-دا دەورێکی گرنگی ھەبووەو بووەتە لێپرسراوی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان، لە ‌ناوچەی پارێزگای ھەولێر. ئیتر ھەتا کۆتایی شۆڕشی ئەیلوول کاکە دەبابە قارەمانێکی نەبەزی شۆڕشەکەو پاڵەوانی زوربەی داستانەکان بووە.
لە ساڵی ١٩٦٩دا بووەتە خاوەنی رۆژنامەی (النور)و سەردانی ھەندێ وڵاتیشی کردووە وەک ئەڵمانیای دیموکرات و میسرو سودان‌و...ھتد. لەدوای ھەرەسھێنانی شۆڕشی ئەیلوول چووەتە ئێران‌و لەوێ زۆر زوو گەڕاوەتەوە عێراق.
لە ھەڵگیرسانەوەی شۆڕشی نوێی گەلەکەمان دا خۆی گەیاندۆتە شاخەکان‌و پێشتریش دەورێکی گرنگی ھەبوو لە دروستکردنی بزووتنەوەی سۆشیالیستی کوردستان دا.
ماوەیەک بۆتە ئەندامی مەکتەبی سیاسی ی.ن.ک و لەشاخ ژیاوە، بەڵام بەھۆی نەخۆشی دڵەوە رێگەی پێدراوە کە بچێتە ئەوروپا بۆ درێژە پێدانی خەباتی سیاسی لەوێ، لەدوای راپەرین وەک ئەندامێکی لیژنەی باڵای بەرەی کوردستانی و سەرۆکی مەحکەمەی باڵای شۆڕش خزمەتیکردووە،‌ ھەروەھا لە گەشەپێدانی راپەرین و ی.ن.ک و بەرەی کوردستانی دا دەورێکی دیاری ھەبووە.
لە خۆسازدانیش دا بۆ کۆنگرەی یەکەمی ی.ن.ک باڵادەست بوو، بەڵام لەناو ھۆڵی کۆنگرە رۆژی ٢٩ی کانوونی دووەمی ساڵی ١٩٩٢ سەکتەی دڵی تووش ھات ‌و کۆچی دوایی کرد.

درێژه‌

سیروان تاڵەبانی

فەیسەڵ رەشید حەمید ناسراو بە سیروان تاڵەبانی، ساڵی ١٩٤٦ لەکەرکوک لەدایکبووەو لەتەمەنێکی کەمدا پەیوەندیکردووە بەیەکێتی قوتابیانی کوردستانەوەو چالاکانە لەناوڕێکخستنەکانی ئەوکاتەی پ.د.ک کاریکردووە، لێپرسراوی لقی یەکێتی قوتابیانی کوردستان بووە لەکەرکوک، دوای ئاشکرابوونیشی لەلایەن ڕژێمی ئەوکاتەی عیراقەوە پەیوەندیکرد بەشۆڕشی ئەیلولەوەو بەشداری سەرجەم نەبەردییەکانی کردووە

دوای دەستپێکردنی وتووێژی شۆڕش و رژێمی بەعس و دەرچوونی بەیاننامەی ١١ی ئازاری ١٩٧٠، شەھید سیروان بەھۆی لێوەشاوەییەوە کرا بەبەڕێوەبەری شارەوانی خانەقین.
لەسەرەتای دامەزراندنی کۆمەڵەی ڕەنجدەرانی کوردستان لەڕێگەی شەھیدان خاڵە شیھاب و کاک ئارامەوە پەیوەندی کردووە بەدەستەی دامەزرێنەری ئەو کۆمەڵەیەوە.
پاش نسکۆی شۆڕش لەساڵی ١٩٧٥، شەھید سیروان جارێکیتر کەوتە خۆئامادەکردن بۆ بەشداریکردن لەشۆڕشی نوێ، پاش گەڕانەوەی بۆکەرکوک توانی چەندین شانەی رێکخستن لەکەرکوک و بەغداو چەند شارێکی دیکەی خواروی عیراق دروستبکات و کرا بەلێپرسراوی کۆمیتەی ئاگر، دوای ئاشکرابوونی لەلایەن رژێمەوە، شەھید گوێزرایەوە بۆ سلێمانی و لەوێ درێژەی بە کاری ڕێکخستندا.
ساڵی ١٩٧٦ لەسەرەتای شۆڕشی نوێدا بووە پێشمەرگەو یەکەم بەیاننامەی دامەزراندنی ی.ن.ک لەلایەن شەھیدسیروان و ھاوڕێکانی بڵاوکرایەوە، لەدروستبوونی ھەرێمەکانی ھێزی پێشمەرگەش، سیروان تاڵەبانی کرا بە فەرماندەی ھەرێمی پێنجی قەرەداغ.
بەداخەوە، شەوی ٢٩-٣٠/٤/١٩٧٩ لەگوندی (زێڕینجۆ)ی شارەزوور کەوتە بۆسەیەکی زۆری ھێزەکانی ئیستخبارات و جاش و ئەمن و قوات خاسەی عەسکەری و شەھید کرا.

درێژه‌

شەهید ئارام

شه‌هیدی سه‌ركرده‌ شاسوار جه‌لال سه‌عید ناسراو به‌ ئارام، له‌ مانگی 11/1947 دا له‌ گه‌ڕه‌كی (حاجیحان) ی شاری سلێمانی له‌دایكبووه‌، قۆناغه‌كانی خوێندنی به‌ سه‌ركه‌وتوویی بڕیوه‌ تا ساڵی 1964 له‌ به‌شی میكانیك - كۆلێژی ئه‌ندازیاری زانكۆی به‌غدا وه‌رگیراوه‌، به‌ڵام به‌هۆی كه‌می توانای بینایی چاوه‌كانی، وه‌رگرتنه‌كه‌ی ره‌تكراوه‌ته‌وه‌و به‌ ناچاری چووه‌ته‌ كۆلێژی بازرگانی و له‌ ساڵی 1969-1970 خوێندنی زانكۆی ته‌واو كردووه‌.
شه‌هید ئارام ئه‌ندامێكی چالاكی یه‌كێتی قوتابیان بووه‌، له‌ كۆنگره‌ی سه‌رتاسه‌ریی قوتابیانی عیراقدا له‌ ساڵی 1969 به‌ ئاشكراو ته‌واوه‌تی رۆڵی كاریگه‌رو پێداگریی له‌سه‌ر خواست و ئاواتی قوتابیان ده‌ركه‌وت، كه‌ له‌ناو هۆڵی كۆنگره‌دا روبه‌ڕووی پیاوانی رژێم له‌ (یه‌كێتی نیشتمانی قوتابیانی عیراق) وه‌ستایه‌وه‌و له‌گه‌ڵ هاوڕێكانیدا له‌ (نوێنه‌رایه‌تی قوتابیانی كوردستان) كشانه‌وه‌و هۆڵی كۆنگره‌یان به‌جێهێشت.
له‌ ساڵی 1970 یه‌كێك بووه‌ له‌ ده‌سته‌ی دامه‌زرێنه‌ری كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانی كوردستان، له‌ ساڵی 1974 وه‌ك نوێنه‌ری سكرتاریه‌تی یه‌كێتی قوتابیانی كوردستان به‌شداری كۆنگره‌ی لاوانی جیهانی له‌ مۆسكۆ كردووه‌.
هه‌روه‌ها رۆژنامه‌نووسێكی چالاكیش بووه‌، له‌ ساڵانی حه‌فتاكانی سه‌ده‌ی رابردوو چه‌ندین بابه‌تی به‌پێزو به‌كه‌ڵكی له‌ رۆژنامه‌ی هاوكاریی بڵاوكردووه‌ته‌وه‌، خوێنه‌رێكی جددی و به‌رده‌وام بووه‌، به‌هۆی شاره‌زاییه‌كه‌یه‌وه‌ خزمه‌تی زۆری به‌ بزاڤی وشه‌و ئه‌ده‌بیاتی كوردی كردووه‌، له‌گه‌ڵ لاپه‌ڕه‌ی (سیاسه‌تی ده‌ره‌وه‌) ی رۆژنامه‌ی هاوكاریی و دواتریش رۆژنامه‌ی برایه‌تی له‌ كۆتایی ساڵی 1973 و سه‌ره‌تای ساڵی 1974 به‌ گۆڕانكارییه‌كانی سیاسه‌تی جیهانی ئاشنابووه‌، له‌و رووشه‌وه‌ سه‌باره‌ت به‌ زۆربه‌ی رووداو و به‌سه‌رهاته‌كانی ئه‌و رۆژگاره‌، وتارو شیكردنه‌وه‌ی هه‌بووه‌و رای خۆی ده‌ربڕیووه‌.
ئه‌مه‌ جگه‌ له‌وه‌ی هه‌موو ئه‌و به‌یانانه‌ی كه‌ ده‌نوسران به‌ شه‌ونخونی و نهێنی ماڵه‌و ماڵ گه‌ڕان و به‌بێ په‌ناگه‌، له‌و بارودۆخه‌ سه‌خته‌دا ئه‌و نوسیونی، یه‌كه‌م به‌یاننامه‌ی دامه‌زراندنی كۆمه‌ڵه‌ی خوێندكارانی كوردستانی نوسیوه‌و یه‌كه‌م نامیلكه‌ی یه‌كێتی وه‌رگێڕاوه‌ته‌ سه‌ر زمانی كوردی.
له‌ ساڵی 1975 دوای گرتنی شه‌هید خاڵه‌ شیهاب و هاوڕێكانی، كاك ئارام وه‌ك سكرتێری كۆمه‌ڵه‌ ئه‌ركی راپه‌ڕاندنی ئیشوكاره‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی له‌ئه‌ستۆ گرتووه‌، پاشان چووه‌ته‌ شاخ و یه‌كه‌م ده‌سته‌ی پارتیزانه‌ چه‌كداره‌كانی شۆڕشی نوێی دروستكردووه‌.
ساڵی 1977 بووه‌ به‌ ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان.
له‌ رۆژی 31/1/1978 له‌ گوندی (ته‌نگیسه‌ر) ی ناوچه‌ی قه‌ره‌داغ كه‌وته‌ بۆسه‌ی جاشه‌كانی هه‌ردوو تاوانبار (ته‌حسین شاوه‌یس و قاله‌فه‌ره‌ج)ـه‌وه‌و شه‌هیدكرا.

درێژه‌

شەھید عەلی عەسکەریی

(١٩٣٦-٧٧١٩٧٨) شەھید عەلی عەسکەریی، کوڕی شێخ عەبدوڵڵاو برازای شێخ عەبدولکەریمی شەدەڵەیە کە شێخی تەریقەتە. پاییزی ساڵی ١٩٣٦ لە گوندی (عەسکەر) لەدایکبووە، شێخ عەبدوڵڵای باوکی یەکێک بووە لە لایەنگرە دڵسۆزەکانی شێخ مەحمودی نەمر. شەھید عەلی عەسکەری لە ‌سەردەمی لاوێتی دا و ئەو کاتەی خوێندکاری ئامادەیی بوو لە کەرکوک پەیوەندیکردووە بە ‌یەکێتی قوتابیانی کوردستان-ـەوەو دواتریش بووە بە ئەندامی پارتی دیموکراتی کوردستان. لە ئەنجامی چالاکییەکانی دا لەھەردوو رێکخراوی قوتابیان‌و لاوان دا بوو بەئەندامی لیژنەی باڵاو دوای ١٤ی تەمموزی ١٩٥٨ بوو بەئەندامی لیژنەی ناوچەی کەرکوک‌و لە ‌یەکەمین کۆنگرەی ئاشکرای پارتی-دا ساڵی ١٩٦٠ بەئەندامی کۆمیتەی ناوەندیی ھەڵبژێردرا. بۆ خۆتەرخانکردن بۆ ئیش‌و کاری سیاسی خوێندنی زانکۆی وازلێھێنا. ئەو کاتەی بارزان کەوتە بەرھێرشی خێڵە نەیارەکانی دەوروپشتی، سەرکردایەتی پارتی شەھید عەلی عەسکەری-یان نارد بۆ بادینان بۆ سازدانی رێکخراوەکانی پارتی‌و بەشداریکردن لە پاراستنی بارزان‌و بارزانییەکان دا. شەھید عەلی عەسکەری ئەرکەکەی بەجۆرێک ئەنجامدا کە بووە جێگەی رێزی شێخ ئەحمەدی بارزان‌و لە ‌بادینان مایەوەک لەگەڵ عەلی حەمدی‌و ئەحمەد عەبدوڵڵا دا کە ھەردووکیان ئەندامی کۆمیتەی ناوەندی پارتی بوون‌و کاروباری ئەو ناوچەیەیان بەڕێوەئەبرد تا دەستپێکردنی شۆڕشی ئەیلول. لەگەڵ دەستپێکردنی شۆڕشی ئەیلول دا وەک لێپرسراوی پێشمەرگە لە ‌بادینان مایەوە تا ساڵی ١٩٦٢، رۆڵێکی گەورەی بینی لە رێکخستنی ھێزەکان‌و بەرزکردنەوەی ورەی جەماوەری ناوچەکەو سەرکردایەتی چەندین شەڕیشی کرد، دواتر گەڕایەوە ناوچەی سلێمانی‌و بوو بە فەرماندەی ھێزی خەبات. ساڵی ١٩٦٤ پەیوەندیکرد بە ‌باڵی مەکتەبی سیاسی پارتی-یەوە. ساڵی ١٩٧٤ کە شەڕ ھەڵگیرسایەوەو ھێرشی سوپای عێراق بۆ سەر ناوچەکانی نزیک بارەگای بزووتنەوەکە دەستیپێکرد، پاراستنی ئەو ناوچەیە رووبەڕووی شەھید عەلی عەسکەری کرایەوەو ناوچەکەی پاراست. دوای راگەیاندنی رێککەوتننامەی جەزائیرو ھەرەسھێنانی بزووتنەوەکە عەلی عەسکەری لەگەڵ ھەندێ ھاوڕێی نزیکیدا گەڕایەوە باشووری کوردستان‌و رێکخراوی (بزووتنەوە)یان دامەزراند، حکومەتی بەغدا دوریخستەوە بۆ باشووری عێراق. لە ‌سەرەتای دامەزراندنی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان-ـەوە پەیوەندی پێوە کراو لەگەڵ دەستپێکردنی شۆڕشی نوێ دا خۆی گەیاندە ھێزی پێشمەرگەو بەمەش تەوژمێکی گەورەی بەجوڵانەوەکە بەخشی. لە یەکەمین کۆبوونەوەی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان دا بە ئەندامی مەکتەبی سیاسی‌و فەرماندەی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان ھەڵبژێردرا. شەھید عەلی عەسکەری مرۆڤێکی ئازاو چاونەترس بوو، بەداخەوە لە کارەساتی ھەکاریی-دا رۆژی ٧ی تەمموزی ساڵی ١٩٧٨ بەدیلی شەھیدکرا.

درێژه‌

جەبار فەرمان

سەرکردەی کۆچکردوو جەبار فەرمان، رۆژی ١٩٤٧/٦/٢٨ لە گوندی (بان میل)ی ناوچەی خانەقین لەدایکبووەو لە رۆژی ١٩٥٤/٩/١٨ چۆتە قوتابخانەی کارێز لە گوندی کارێزی خانەقین، ساڵی ١٩٦٠ خوێندنی سەرەتایی تەواوکردووەو پاشان لە ساڵی ١٩٦٧ دا خوێندنی ناوەندیی لە شاری خانەقین تەواوکردووە، دواتر لە پەیمانگەی مامۆستایانی شاری باقوبە وەرگیراوەو بەسەرکەوتوویی تەواویکردووە.
ئەم تێکۆشەرە ھەر لە منداڵی دا ئاماژەکانی ژیریی‌و لە ژیانی خوێندکاریش دا زیرەکی پێوە دیاربووەو لە دەیان چالاکیی خوێندکاریی دا بەشداریکردووە، دواتر لە گوندی بوھرز-ی سەر بەپارێزگای دیالە بەمامۆستا دامەزراوەو پاشان لە مەدینە سەورەی بەغدا بۆتە مامۆستای قوتابخانەی سەورە.
لە ساڵی ١٩٦٣ـەوە تێکەلاوی دنیای سیاسەت‌و خەباتی کوردایەتی بووە، ساڵی ١٩٧١ لە زانکۆی مستەنسریەی بەغدا لە کۆلێژی زانست - بەشی فیزیا وەرگیراوە، بەلام بەھۆی کاری سیاسییەوە نەیتوانیوە خوێندنی زانکۆ تەواو بکات.
ساڵی ١٩٧٠ ھاوکات لەگەڵ دامەزراندنی کۆمەڵەی مارکسی- لینینی (کۆمەڵەی رەنجدەرانی کوردستان) لە ڕیزی ئەو رێکخراوەدا دەستی بەخەبات کردووەو یەکێک بووە لە کادیرە دیارەکانی کۆمەڵە، ھەر ھەمان ساڵ چۆتە ڕیزەکانی پارتی دیموکراتی کوردستانەوە، دوای دووساڵ خوێندنی زانکۆو لەگەڵ دەستپێکردنەوەی شەڕی حکومەتی ئەوسای عێراق‌و شۆڕشی کورد لە ساڵی ١٩٧٤ دا، کاک جەبار پەیوەندیکرد بە ھێزی پێشمەرگەی شۆڕشی ئەیلول-ـەوەو تا نسکۆی ١٩٧٥ بەردەوام بووە، دواتر گەڕاوەتەوە ناوشارو درێژەی بەکاری نھێنی حزبی‌و تێکۆشان داوە.
ساڵی ١٩٧٥ لەگەڵ یەکەمین دەستە لە زیندانیانی کۆمەڵە، شەھیدان: خاڵە شیھاب شێخ نوری، جەعفەر عەبدولواحید، ئەنوەر زۆراب‌و ھەڤالانی دیکەیدا لەلایەن رژێمی بەعس-ـەوە دەستگیرکرا.
کاک جەبار لە زیندان دا وەک تەواوی ھاوڕێکانی زۆر ئازارو ئەشکەنجەی دڕندانەی رووبەرووکرایەوە، بەلام لەوێش سەربەرزانە راوەستاو دواجار بەکەسێکی خاوەن بڕواو خۆڕاگر ناوبانگی پەیداکرد، دوژمن بەزی‌و ئەو کۆڵی نەدا.
ماوەی سالانی ١٩٧٥- ١٩٧٩ لە زیندانەکانی ئەمنی خاسەو فەزیلیەو ئەبوغرێب چەندین جۆر ئەشکەنجەو ئازار دراوە، نموونەی خۆڕاگریی بووە.
دوای ئازاد بوونیشی، لەڕۆژی ١٩٨٠/٧/١٤ پەیوەندی بەھێزی پێشمەرگەی شۆڕشی نوێی گەلەکەمانەوە کردووەو بۆتە پێشمەرگە، ھەرزوو بەبڕیاری سەرکردایەتی کرایە رێبەری سیاسی ھەرێمی چواری ئەوسا کە یەکێک بوو لەھەرێمە گرنگ‌و ئازاکانی ھێزی پێشمەرگەی شۆڕشی نوێ.
ساڵی ١٩٨٢ بەھەڵبژاردن کرایە لێپرسراوی رێکخراوی کۆمەڵەی رەنجدەرانی کوردستان لە دۆڵی باڵەکایەتی، دوای کۆنفرانسی دووەمی کۆمەڵەش کرایە لێپرسراوی رێکخراوی دووی کۆمەڵە، لە سێیەمین کۆنفرانسی کۆمەڵە لە ساڵی ١٩٨٤ بەئەندامی سەرکردایەتی کۆمەڵەو یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان ھەڵبژێردرا، ساڵی ١٩٨٥ کرایە لێپرسراوی مەڵبەندی یەکی سلێمانی‌و چەندین پلەو پایەی دیکەیشی پێ سپێردراوەو دڵسۆزانەی ئەرکەکانی راپەڕاندووە.
ھەر لە سەرەتاداو لەگەڵ دەرکەوتنی وەک کادیرێکی رێکخستن، کادیرو فەرماندەیەکی لێھاتووی سەربازیش بووە، بەشداری سەدان چالاکی کردووە، ھەروەھا سەرپەرشتی‌و فەرماندەیی دەیان داستان‌و رووبەڕووبوونەوەی کردووەو زۆرجار ئازایەتی کاک جەبار بۆتە ھۆی بەرزبوونەوەی ئاستی ورەی پێشمەرگەو خەڵک.
ساڵی ١٩٨٨ بۆتە نوێنەری یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە مەکتەبی تەنفیزی بەرەی کوردستانی، ساڵی ١٩٩٠ لەولاتی سوریا بەھەمان ناونیشان خەباتیکردووە، ساڵی ١٩٩١و لەسەروەختی راپەڕین دا لەگەڵ بەڕێز مام جەلال گەڕاوەتەوە کوردستان، لە دووەم راپەڕینی سلێمانی رۆڵێکی بنچینەیی گێڕاوە.
ساڵی ١٩٩١ رۆڵێکی گرنگی گێڕاوە لە دامەزراندنی کۆلێژی سەربازیی قەڵاچوالان، لە یەکەمین کۆنگرەی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان لە ساڵی ١٩٩٢ بە ئەندامی سەرکردایەتی ھەڵبژێردراوەو دواتر بۆتە ئەندامی مەکتەبی سیاسیی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، ھەمان ساڵ کراوەتە لێپرسراوی مەکتەبی عەسکەریی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان، ھاوکات ناوەندی رووناکبیریی‌و کۆمەلایەتی گەرمەسێری دامەزراندووە.
لە دووەم کابینەی حکومەتی ھەرێم دا کرایە وەزیری پێشمەرگە.
ساڵی ١٩٩٣ کرایە جێگری فەرماندەیی گشتی ھێزی پێشمەرگەی کوردستان، لە ساڵی ١٩٩٥یش دا کراوەتە وەزیری ناوخۆی ھەرێم، ھەمان ساڵ بۆتە وەزیری پەروەردەو پاشان پۆستی وەزیری شارەوانی بەوەکالەت پێسپێردراوە.
ساڵی ١٩٩٩ یانەی وەرزشی پێشمەرگەی دامەزراندووەو ھەر خۆیشی بۆتە سەرۆکی یانەکە.
دواپلەیشی ئەندامی مەکتەبی سیاسی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بوو.
بەداخەوە، ئەو سەرکردە دلێرو فەرماندە ئازایەی رۆژانی سەختی خەباتی کوردایەتی‌و ئەو پیاوە بەھێزو ھیممەتە کە وەک قەلایەک بوو، نەخۆشییەکی کوشندەی لەناکاو یەخەی پێگرت‌و ئەگەرچیش سەرکردایەتی ی.ن.ک و تەواوی کەسوکارو دۆست‌و دڵسۆزان ھەوڵی زۆریان دا تا چارەسەرێکی بۆبدۆزنەوە، بەڵام ترسناکی نەخۆشییەکەی وایکرد ماوەیەکی زۆر بەو ئازارەوە بتلێتەوەو پاشنیوەڕۆی رۆژی ٢٠٠٧/٨/٩ بەوھۆیەوە گیانی سپاردو گەیشتە کاروانی سەروەران.

درێژه‌

شەھید خاڵە شیھاب

شەھید خاڵە شیھاب کوڕی شێخ نوری شێخ ساڵح-ە، ساڵی ١٩٣٢ لە شاری سلێمانی لەدایکبووە، شێخ نوری باوکی شاعیرێکی گەورەی کوردستانەو لەگەڵ عەبدولڵا گۆران-دا شیعری نوێیان داھێنا، لە بیستەکانی سەدەی رابردوودا سەرنووسەری رۆژنامە رەسمییەکەی حکومەتی شێخ مەحمود بوو. شیھاب شێخ نوری ساڵی ١٩٣٩ چۆتە قوتابخانەی (فەیسەڵیە) لە سلێمانی‌و ساڵی ١٩٤٦ لە کۆلیژی فەیسەڵییە لەبەغدا وەرگیراوە. لە خۆپیشاندانەکەی ساڵی ١٩٥٠دا لە ‌بەغدا بەشداریکردووە و بریندار بووە، بەھۆی ئەم بریندارییەوە وازی لەخوێندن ھێناوە. خاڵە شیھاب ھەر لەتەمەنی لاوییەوە پەیوەندیکردووە بە ریزەکانی پارتی دیموکراتی کوردستان-ەوە ‌و لەسەر ھەڵوێستی سیاسی خۆی چەندین جار زیندانی کراوەو تووشی ئازاردان و دوورخستنەوە بووە. خاڵە شیھاب لەناو ریزەکانی پارتی-دا ھەوڵیداوە برە و بە بیروڕای سۆسیالیستی بدات و لەم پێناوەشدا ماوەیەک لە ‌بەغدا کتێبخانەیەکی دانا بۆ بڵاوکردنەوەی سەرچاوە زانستییەکانی سۆسیالیست، لە ‌سەرەتای حەفتاکانی سەدەی رابردوودا رۆڵێکی گەورەی بینی لەدامەزراندنی (کۆمەڵەی رەنجدەرانی کوردستان)دا. دوای ھەرەسی شۆڕشی ئەیلول ھاوڕێ لەگەڵ ژمارەیەک تێکۆشەری تردا بۆ پەیوەندیکردن بەسەرکردایەتی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان-ەوە، ویستیان لە رێگەی ئێران-ەوە خۆیان بگەیەننە دەرەوەی عێراق تا سەبارەت بەبارودۆخی تازەی کوردستان ‌و ئەرکە رێکخراوەیی ‌و سیاسیەکان بیرورایان لەگەڵدا بگۆڕنەوە، بەڵام دەسەڵاتدارانی رژێمی شای ئێران ئەم پۆلە تێکۆشەرەیان دەستگیرکردو رادەستی کاربەدەستانی عێراق کرانەوە. خاڵە شیھاب‌و ھاوڕێکانی لە ‌زیندانەکانی رژێمی بەعس دا نەریتی نەبەزین‌و کۆڵنەدانیان داھێناو دروشمی (کەم بژی و کەڵ بژی) یان بۆ شۆڕشگێڕەکانی دوای خۆیان جێھێشت. ئەم سەرکردە گەورەیە رۆژی ١٩٧٦/١١/٢١و لەگەل شەھیدان جەعفەر عەبدولواحیدو ئەنوەر زۆراب دا لەسێدارەدران.

درێژه‌

ئازاد ھەورامی

شەھیدى سەرکردە ئازاد ھەورامی، ناوی تەواوی ئازاد عەبدولمەجید غەففارە، ساڵی ١٩٥٤ لە خێزانێکی کرێکار لە شاری کەرکوک لەدایکبووە، لەناو ستەمە چینایەتی‌و نەتەوایەتییەکان دا ئاسۆی بیرکردنەوەو جیھانبینی فراوان بووە، بۆیە ھەرلە سەردەمی ھەرزەکاریی دا یەکێک بووە لە خوێندکارە ھەڵکەوتووەکان‌و زوو تێکەڵاوی سیاسەت‌و کوردایەتی بووە.
ساڵی ١٩٧٢ پەیوەندیکردووە بە ‌ریزەکانی (کۆمەڵە)‌وەو لە ئەڵقە رۆشنبیرییەکانی دا خۆی پێگەیاندووە.
ساڵی ١٩٧٤ وەک پێشمەرگە بەشداریکردووە لە بزووتنەوە چەکدارییەکەی خەڵکی کوردستان.
ساڵی ١٩٧٥ پاش زیندانی کردنی شەھید شیھاب‌و ھاوڕێکانی ئەرکی رێکخستنەوەی ریزەکانی (کۆمەڵە)‌ی کەوتۆتە ئەستۆ، ئەم تێکۆشەرە لەگەڵ شەھید ئارام دا رۆڵێکی گرنگی بینی لەسەرکردایەتی کردنی ناوەوەی ئەو رێکخراوەدا.
ساڵی ١٩٧٦ روویکردۆتە شاخ‌و سەرپەرشتی مەفرەزە سەرەتاییەکانی کردووە.
ساڵی ١٩٧٨ لە ‌کارەساتی ھەکاریی دا بەدیلگیراو ساڵی ١٩٧٩ توانی خۆی دەرباز بکات‌و پەیوەندی بکاتەوە بەھاوڕێکانییەوە.
ئەم تێکۆشەرە رۆشنبیرو راستگۆو خۆنەویستە، ھەموو سیفەت‌و خەسڵەتەکانی سەرکردەی شۆڕشگێڕی تیاکۆببووەوە، بۆیە لە ‌کۆنفرانسەکانی کۆمەڵەدا بە ‌ئەندامی ناوەندی‌و لە ‌کۆنفرانسەکانی یەکێتیی دا بەئەندامی سەرکردایەتی ھەڵبژێردرا، شەھید ئازاد ھەورامی لە ‌زۆربەی ناوچەکانی کوردستاندا وەک پێشمەرگەو لێپرسراوی سیاسی خزمەتیکردووەو ھەمیشە جێگەی رێزی کۆمەڵانی خەڵکی کوردستان‌و ھەڤاڵانی پێشمەرگە بووە.
ئازاد ھەورامی سەرکردە، ئەدەب دۆستێکی شارەزاو مۆسیقارێکی لێھاتووش بوو، لەناو ھونەرمەندان‌و ئەدیبان‌و شاعیران دا جێگەیەکی تایبەتی ھەبوو.
شەھید ئازاد لە ‌ئەنفالەکان دا سەرپەرشتیکردنی شەڕگەی دۆڵی باڵەییان-ی پێسپێردراو ئەرکەکانی بەسەرکەوتوویی ئەنجامدا.
لە ‌گەرمەی جێبەجێکردنی ئەو ئەرکانەدا لە ‌کۆتایی مانگی ئابی ساڵی ١٩٨٨دا لەبناری قەندیل بە ‌بۆردومانی رژێمی داگیرکەر بریندارکراو بەو برینەش شەوی ٣١ی ئابی ساڵی ١٩٨٨ گەیشتە کاروانی نەمران.

سەبارەت بە چۆنێتی شەھیدبوونی ئازاد ھەورامی خاتوو شنۆ شاسواری-ی ھاوسەرو ھاو سەنگەری دەڵێت:

دواھەناسەی بە قەندیل سپارد

ئێوارەی ١٩٨٨/٨/٣٠، بڕیاردرا ئازادو ھێزەکەی بکشێنەوە بۆ شێخ ئایشێ، لەو کاتەدا گوێمان لە ‌دەنگی کۆپتەر بوو، ئازاد بە ‌پێشمەرگەکانی وت: «ھەر کەسێ کۆپتەرێک بخاتە خوارەوە کچێکی ھەورامی بۆ دەخوازم»، پێشمەرگەکانی خستبووە پێکەنین، لە شاخەکەدا تەنیا پەناگەیەکی لێ بوو، جیھازە ڕاکاڵەکەی لێ دانرابوو، دوو کۆپتەرمان لەسەر ئاسمانی کونەکۆتر بینی،‌ بە خێرایی تێدەپەڕین، جارێکی تر گەڕانەوەو لەو کاتەدا لەگەڵ ئازاد پێکەوە وەستابووین.
٢٠-٣٠ سم لەنێوانماندا بوو، کۆپتەرەکان بە ڕاجیمە ئەو شوێنەی ئێمەیان داگرتەوە، ئازاد لەناو تەپوتۆزدا ون بوو، پڕ بە گەرووم ھاورام کرد... ئازاد... ئازاد... گوێم لە دەنگێ بوو، بە کزییەوە وتی: «ئازاد تەواو» ھاوارم کرد ئازاد پێکرا.
کاک عومەرو کاک کۆسرەت‌و دوکتۆر ھێمن‌و دوکتۆر جەلال‌و پێشمەرگەکان گەیشتنە لای، پێڵاوە ئەدیداسەکانی دڕابوو، پەنجەکانی پێکرابوون، دەستی چەپی وردو خاش بووبوو، وتی: «کاک عومەر ئیتر لەمەودوا ناتوانم گیتار بژەنم.»
من خۆشم بریندار بووم، خوێن لە پشتی گوێم دەھات، بەڵام لەبەر ئازاد قسەم نەدەکرد، لەو کاتەدا ئازاد ڕووی کردە کاک عومەرو کاک کۆسرەت وتی: «لە ‌پێشمەرگایەتی دا کوڕی خەڵک زۆر شەھید کراون، با ئیتر نۆرەی ئێمەش بێت.»
دواتر بە سواری وڵاخێک بەرەو قەندیل بە ‌ڕێیانکردین، لە ‌کاتی سەرکەوتن دا، لە ‌ڕێگا گابەردێک ھاتە بەردەممان، یەکێک لە ‌پێشمەرگەکان وتی: «ھاوڕێ شنۆ با لەو ڕێگایەوە بڕۆین.» منیش وتم: «نا من لەگەڵ ئازاد دەڕۆم، بە جێی ناھێڵم.» لەوکاتەدا بزەیەک کەوتە سەر لێوە وشکھەڵاتووەکانی ئازاد.
دنیا بەرەو تاریکی ملینا، سەرما تینی بۆ ھێناین، جامانەکەی ملم کردەوەو لە ‌سەری ئازادم پێچا، ھەرچەندە زۆر سەرمام بوو، لە ڕێگا چەند جارێک ناوی شەوبۆ و شیرین-ی ھێنا.
دەستە دەستە پێشمەرگەکانی ئەو دەوروبەرە، ھەر کە ‌ھەواڵەکەیان زانی ‌بوو، خۆیان دەگەیاندە لامان. ھەریەکەیان بە جۆرێک دڵتەنگی خۆی دەردەبڕی.
لەسەر (گویت سوێ) پشوویەکمان دا، نانیان خوارد، من نانم بۆ نەخورا، ئازاد وتی: «شنۆ پاروویەک نان بخۆ، با وزەیەکت تیا بێت، بتوانیت ڕێ بکەیت.» دواتر بەڕێکەوتین، دەبووایە بە ‌لاپاڵی چیاکەوە داگەڕێین، بۆ ناو دۆڵەکە، لە ‌بەرزاییەکەدا دوکتۆر ھێمن وتی: «ھاوڕێ شنۆ مەترسە، تەنیا ئێسکی گرتووە.‌» لە ڕێگا وتم: «دوکتۆر ھێمن شوێنەکەی ئازاد خراپ نییە؟» لەوکاتەدا وتم ئازاد.. ئازاد، وەڵام نەبوو، وتم دوکتۆر ھێمن بۆ ئازاد وەڵام ناداتەوە، ئەویش بانگی کرد وتی کاک ئازاد، وەڵام نەبوو، بە تووڕییەوە بە ‌پێشمەرگەکانی وت: «دایگرن!»، ھێستریاکە جارێکی ‌تر گرتمیەوە، لەبەرخۆمەوە دەموت چییە؟ چییە؟ دەمزانی ئازاد دواھەناسەی سپاردووە، بەڵام نەمدەتوانی بڕوا بکەم، پڕ بەو چیاو دۆڵە ھاوارم کرد ئازاد... ئازاد. کاتێک بە ھۆش خۆم ھاتمەوە.‌ لە سەقز بووم. تەرمەکەی شەھید ئازادیان لەسەر ڕاسپاردەی خۆی گواستەوە بۆ (سەکران) لەوێ بە خاکیان سپارد.

کاک کۆسرەت-یش دەربارەی دواساتەکانی شەھیدبوونی کاک ئازاد دەڵێت:

ئەو ڕۆژە یەکێک بوو لە ڕۆژە ناخۆشەکانی ژیانم

شەھید ئازاد ھەورامی یەکێک بوو لە سەرکردە دیارو لاوەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان. مرۆڤێکی ھەستناسک، ھونەرمەند، نووسەرو سیاسەتمەدار بوو، شەھیدبوونی زیانێکی گەورە بوو لە یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کەوت.
من لە ساڵی ١٩٨٢ شەھید ئازادم ناسی، ئەو سەردەمە لە نێوزەنگ بوو. تابڵێیت مرۆڤێکی قسەخۆش‌و خۆشەویست بوو لەناو شۆڕش و پێشمەرگەدا.
ئێمە لە ساڵی ١٩٨٨ لە مەڵبەندی سێ بووین، کە پاش ھەموو مەڵبەندەکانی یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان بە بڕیاری مەکتەبی سیاسی لە شەوی ٢٨/٢٩-٨-١٩٨٨ بۆ سەر سنوور کشایەوە لە بناری قەندیل. شەھید ئازاد لێپرسراوی مەڵبەندی چوار بوو،
بە سەردان گەڕابووەوە بارەگای مەکتەبی سیاسی‌و کە شەڕ لە قۆڵی دۆڵی باڵەییان دەستیپێکرد شەھید ئازادیان وەک لێپرسراو ناردبووە ئەم بەرەیە، بەڵام کە ئێمە کشاینەوە بۆ دۆڵی باڵەییان بەرەکەمان لە شەھید ئازاد وەرگرت. من‌و کاک ملازم عومەر پێکەوە سەرپەرشتیی بەرەکەمان دەکرد.
ڕۆژی ١٩٨٨/٨/٣٠ خەریکی کۆکردنەوەی بارەگاکانی شەھید ئازاد ھەورامی بووین تا بگەڕێتەوە لای مەکتەبی سیاسی، لەناکاو چەند ھەلیکۆپتەرێکی ڕژێمی بەعس ھاتن قەسفی بەرەکەیان کرد. شەھید ئازاد لەگەڵ شنۆخان-ی ھاوسەری بۆ خۆپاراستن لە قەسفەکە چوونە بن شاخێکی ئەو دەوروبەرەو منیش لەگەڵ پێشمەرگەکان لەسەر کانیاوەکە کە شوێنی نانخواردنمان بوو، وەستا بووین. قەسفەکە ھێندەی نەبردو شنۆخان ھاواریکردو وتی: "کاک ئازاد بریندار بوو." منیش یەکسەر چووم. کە گەیشتمە لای، بینیم ھەردوو قاچی لە پشتی بە خوارەوە زۆر بە سەختی بریندار بووبوو. لەم کاتەدا کاک ملازم عومەریش دیار نەبوو، لەبەر ئەوە زۆر ترسام‌و وامزانی ئەویش شەھید بووە، بەڵام پاشان ھاتەوە. ئەمجا دکتۆرەکانمان بانگکرد. شەھید دکتۆر ھێمن‌و دکتۆر جەلال ھێندەی بۆیانکرا چارەسەریان کردو لەنێو خۆیاندا بە ئینگلیزی قسەیان لەگەڵ یەکتر دەکرد؛ شەھید ئازاد وتی: "من ئینگلیزی دەزانم، بە کوردی قسە بکەن." پاشان من‌و کاک شێخ جەعفەرو کاک ڕەھبەر ھەریەکەمان بتڵێک خوێنمان پێداو ڕەوانەمان کرد بۆ شێخ ئایش‌و لەوێوە بۆ ئێران. پێش ئەوەی بڕوات، داوای کرد من‌و کاک ملازم عومەر بە تەنھا قسەی لەگەڵدا بکەین، وەسیەتیکردو منیش وتم: "کاک ئازاد ھیچ نییە ئینشاللـە سەلامەت دەبیت!" وتی: "کەس بە وەسیەت نەمردووە." و قسەکانی بۆ ئێمە کرد. بەڕاستی ڕۆژێکی ناخۆش بوو لە ژیانم دا کە کاک ئازادم وا بینی‌و برینەکەی شوێنی حەساسی نەگرتبوو، بەڵام لوولەی ئێسکی ڕانی شکابوو مۆخ‌و چەوریی ناو ڕانی لەگەڵ خوێنی تێکەڵاو ببوو، ھەر ئەوەش بووە ھۆی شەھیدبوونی لە ڕۆژی ١٩٨٨/٨/٣١ لە شێخ ئایش.
لە پێش ئەوەی ڕەوانە بکرێت سروودی (ڕێی خەباتمان) ـی دەوت. ئەو ڕۆژە یەکێک بوو لە ڕۆژە ناخۆشەکانی ژیانم.
ھەزار سڵاو لە گیانی پاکی کاک ئازادو ھەموو شەھیدانی کوردو کوردستان.

درێژه‌

مامۆستا ئیبراهیم ئه‌حمه‌د

ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له 1914-3-6 له بنه‌ماڵه‌یه‌کی ناسراوی شاری سلێمانی له‌‌دایکبووه، ڕه‌مزی فه‌تاح که ئه‌فسه‌رێکی کورد بووه مامی مامۆستا ئیبراهیم ئه‌حمه‌د بووه و کاریگه‌ری زۆری له‌سه‌ر ڕۆشنبیری بوونی برازاکه‌ی هه‌بوو، هه‌ربۆیه زوو ڕه‌وانه‌ی قوتابخانه‌ی ده‌کات. ئه‌م کاریگه‌رییه‌ی مامی تا قۆناغه‌کانی دواناوه‌ندی خوێندنی ئیبراهیم نووسه‌ر هه‌ربه‌رده‌وام بوو، له ساڵی 1937 له شاری به‌غدای پایته‌ختی وڵاتی ئێراق کۆلیژی یاسا ته‌واوده‌کات. ژیانی ڕامیاری ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له ته‌ک نووسین کاری ڕامیاری کردووه و له به‌شداری چالاکی له شۆڕشی ئه‌یلوولی کوردستانی باشوور به‌سه‌رۆکایه‌تی مه‌لا مسته‌فای بارزانی کردووه. هه‌ر زوو مامۆستا ئیبراهیم ئه‌‌حمه‌د له‌شاری سلێمانی گوێبیستی سروود و هۆنراوه‌ی نیشتمانپه‌روه‌ران و هه‌واڵی شۆڕشی شێخ مه‌حموودی نه‌مر بووه، هه‌روه‌ها بۆردومانی شاری سلێمانی له لایه‌ن فڕۆکه‌کانی ئینگلیزه‌وه کاریتێکردووه، جگه له‌و هه‌لوومه‌رجه تایبه‌تییه‌ی ئه‌وکاته‌ی سلێمانی، "مامه ڕه‌مزی"یشی ڕێبه‌رایه‌تی کردووه بۆ ئاشناکردنی به خه‌باتی ڕزگاریی و نه‌ته‌وایه‌تیی. له‌ساڵانی سییه‌کاندا و له‌گه‌ڵ کۆمه‌ڵێک خوێندکاری کوردی له‌به‌غدا گروپێکی پێکهێناوه به‌ناوی "لاوانی کورد" و گۆڤارێکیشی به‌ناوی "دیاری لاوان" بڵاوکردۆته‌وه. مامۆستا ئیبراهیم ئه‌حمه‌د به دامه‌زرێنه‌ری و لێپرسراوی "ژک" له کوردستانی باشوور ده‌ناسرێت، که سه‌ر به‌ مه‌ڵبه‌ندی کۆمه‌ڵه‌ی ژیانه‌وه‌ی کوردستانی ڕۆژهه‌ڵات بووه، که سه‌روه‌ری دامه‌زراندنی کۆماری کوردستان (مه‌هاباد 1946)ی هه‌یه، له‌گه‌ڵ‌ هه‌ڤاڵه‌کانیدا توانیبووی له زۆر ناوچه‌ی کوردستان لق بۆ "ژک" و پاشان بۆ "حدک" بکاته‌وه. پاش ڕووخانی کۆماری مه‌هاباد له ساڵی 1947دا ئیبراهیم ئه‌حمه‌د و لقی "ژک" له‌پاش کۆبونه‌وه‌یه‌ک بڕیاریاندا بچنه ناو پارتی دیموکراتی کوردستان، مامۆستا ئیبراهیم ئه‌حمه‌د به سه‌رۆکی لقی سلێمانی پارتی دیموکراتی کوردستان هه‌ڵبژێرا. له‌ساڵی 1948 پاش ئه‌وه‌ی ده‌سه‌ڵاتداری ئه‌و کاته‌ی ئێراق به‌ربووه گیانی شۆڕشگێڕانی کورد و پارتی دیمکراتی کوردستان، ئیبراهیم ئه‌حمه‌د بۆ ماوه‌ی ساڵ و نیوێک به‌ندکرا. ئه‌و کاته‌ی ئازادکرا تا هه‌ڵگیرسانی شۆڕشی 14ی ته‌مموزی ساڵی 1958ی ئێراق ڕێگایی خه‌باتی نهێنی گرته‌ به‌ر. له شوباتی ساڵی 1951 له‌میانه‌ی کۆنگره‌ی دووه‌می پارتی له شاری به‌غدا به کۆی ده‌نگ کۆنگره‌ی پارتی ئیبراهیم ئه‌حمه‌دی به سکرتیری گشتی پارتی هه‌ڵبژارد. هه‌ر له‌میانه‌ی هه‌مان کۆنگره‌دا له‌سه‌ر پێشنیازی ئه‌و ناوی "پدک" گۆڕا بۆ پارتی دیموکراتی کوردستان-ئێراق. له‌سه‌ر کار و چالاکی ڕامیاری له‌ هاوینی ساڵی 1951 له سلێمانییه‌وه بۆ که‌رکووک گوێزرایه‌وه. له‌ساڵی 1953 کۆنگره‌ی سێیه‌می پارتی دیموکراتی کوردستان به ڕێبه‌رایه‌تی ئێبراهیم ئه‌حمه‌د کرا و له‌م کۆنگره‌یه‌دا دامه‌زراندنی یه‌کێیتی ئافره‌تان و لاوان و قوتابیان په‌سه‌ندکرا. له‌ساڵی 1961 ئیبراهیم ئه‌حمه‌د وه‌ک سکرتێری پارتی دیموکراتی کوردستان و و سه‌رنووسه‌ری ڕۆژنامه‌ی خه‌بات کاری ده‌کرد، پێش داخستنی ڕۆژنامه‌ی خه‌بات و هه‌ڵگرتنی مۆڵه‌تی پارتی له کۆتایی ساڵی 1961 ناچاربوو شاری به‌غدا به‌جێبهێڵێت و خۆی بشارێته‌وه. له‌گه‌ڵ هه‌ڵگیرسانی شۆڕشی ئه‌یلوول ڕویکردۆته شاخ و له ڕووی ڕامیارییه‌وه شۆڕشه‌که‌ی به‌ڕێوه‌بردووه. له ساڵی 1964 تا ساڵی 1971 سکرتێری باڵی نووسینه‌گه‌ی ڕامیاری پارتی دیموکراتی کوردستان بووه، پاش هه‌ره‌سی شۆڕشه‌که ڕووده‌کات هه‌نده‌ران و زۆربه‌ی ژیانی له‌شاری له‌نده‌نی پایته‌ختی به‌ریتانیا گوزه‌راندووه. ژیانی وێژه‌ییی و ڕۆژنامه‌وانی ئیبراهیم ئه‌حمه‌د هه‌ر له‌سه‌ره‌تای ژیانییه‌وه ده‌ستی داوه‌ته کاری نووسین و ڕۆژنامه‌وانی، هه‌ربۆیه له ته‌مه‌نی 18 ساڵیدا له ڕۆژنامه‌ی "ژیان" کاریکردووه و نۆبه‌ری نووسینه‌کانی له‌وێ بڵاوکردۆته‌وه. له‌به‌ر شاره‌زایی نووسین حاجی تۆفیق "پیره‌مێرد"ی شاعیر و خاوه‌نی ڕۆژنامه‌ی ژیان له نووسێنێکدا ستایشی ئیبراهیم ئه‌حمه‌ ده‌کات و ده‌ڵێت: "ژیان چاوه‌ڕێی ئه‌م کوردییه ڕه‌وانه‌یه، پیره‌مێردیش به‌هیوای نه‌وجه‌وانانه‌." کاتیکێش خوێندن ته‌واو ده‌کات، دیسان پیره‌مێرد باسی ده‌کات و ده‌ڵێت: "له‌خوێنده‌واره‌ هه‌ڵبژێردراوه‌کانمان ئیبراهیم ئه‌حمه‌د که کۆلێژی مافی ته‌واوکردووه.. هتد." له‌ساڵی 1939 بۆ ساڵی 1949 له‌گه‌ڵ مامۆستا عه‌لائه‌دین سه‌جادی گۆڤاری "گه‌لاوێژ"‌ ده‌رده‌که‌ن، هه‌ربۆیه ناچار ده‌بێت له ساڵی 1944 ده‌ست له کاری میریی هه‌ڵبگرێت. پاش سه‌رکه‌وتنی شۆڕشی 14ی ته‌مموزی 1958 مۆڵه‌تی بڵاوکردنه‌وه‌ی چه‌ند ژماره‌یه‌کی گۆڤاری ڕزگاری پێبه‌خشرا و هاوکاتیش به‌رپرسیارێتی ڕۆژنامه‌ی "خه‌بات"یش ده‌کرد. ئیبراهیم ئه‌حمه‌د بێجگه له‌و ڕۆژنامانه‌ش خاوه‌نی ڕۆژنامه‌ی "کوردستان"یش بوو، که جه‌لال تاڵه‌بانی زاوای سه‌رنووسه‌ری بووه. به‌هۆی بڵاوکردنه‌وه‌ی وتارێکی به‌ڕووی ده‌سه‌ڵاتدارانی ئێراقدا، خه‌بات و کوردستان له ساڵی 1961 داخران و فه‌رمانی زیندانیکردنیش بۆ ئیبراهیم ئه‌حمه‌د ده‌رچوو. له گۆڕه‌پانی وێژه‌شدا ئیبراهیم ئه‌حمه‌دی نووسه‌ر و پارێزه‌ر چه‌ندین کاری به‌نرخی نووسیوه‌، ئه‌ویش به چه‌ند شاکارێکی به‌نرخ وه‌ک "ژانی گه‌ل"، "کوێره‌وه‌ری"، "دوا تیری که‌وان" و هتد. نامێلکه‌ی "الاکراد و العرب"یش که له‌ساڵی 1937 به عه‌ره‌بی نووسیوێتی هه‌وڵێک بووه بۆ ڕێکخستنی په‌یوه‌ندیی نێوان کورد و عه‌ره‌ب له وڵاتی ئێراقدا. ئیبراهیم ئه‌حمه‌د له ته‌مه‌نی 86 ساڵییدا له کاژمێر 5ی ئێواره‌ی 2000-4-8 له شاری له‌نده‌ن کۆچی دواییکرد و ته‌رمه‌که‌ی گوێزرایه‌وه بۆ‌ شاری سلێمانی و هه‌ر له‌و شاره‌ش نێژرا.

درێژه‌

شه‌هید عه‌بدولڕه‌زاق

شه‌هیدی‌ سه‌ركرده‌ عه‌بدولڕه‌زاق له‌ساڵی‌ 1948 له‌دایكبووه‌، هه‌ستی‌ كوردبوون‌و غیره‌تی‌ به‌رگری‌ هه‌ر زوو جێگه‌ی‌ خۆی‌ له‌ناخی‌ ئه‌و پیاوه‌دا كردۆته‌وه‌، له‌ساڵی‌ 1966 ده‌چێته‌ ریزی‌ (یه‌كێتی‌ قوتابیانی‌ كوردستان) بوێرانه‌ كاره‌كه‌ی‌ خۆی‌ ئه‌نجام ده‌دات وه‌ك هه‌رگه‌نجێكی‌ خوێن گه‌رمی‌ تری‌ ئه‌م وڵاته‌، دواتر له‌ساڵی‌ 1971 په‌یوه‌ندی‌ ده‌كات به‌كۆمه‌ڵه‌ی‌ ره‌نجده‌رانی‌ كوردستان تا ساڵی‌ 1975 ده‌بێته‌ ئه‌ندامی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ كۆمه‌له‌ جگه‌ له‌وه‌ش په‌یمانگای‌ زانسته‌ ئیسلامییه‌كان له‌هه‌ولێر ته‌واو ده‌كات، دواتر له‌ڕیزه‌كانی‌ یه‌كێتی‌ نیشتمانی‌ كوردستان  له‌ساڵی‌ 1976 ده‌بێته‌ لێپرسراوی‌ كه‌رتی‌ رێكخستی‌ یه‌كێتی‌ له‌هه‌ولێر‌و كه‌ركوك،  له‌هه‌مانكاتیشدا ئه‌ندامی‌ كۆمیته‌ی‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ ده‌بێت تا ساڵی‌ 1978 له‌لایه‌ن رژێمی‌ به‌عس ده‌خریته‌ زیندانه‌وه‌ بۆ ماوه‌ی‌ ساڵ‌و نیوێك، دواتر هه‌ر له‌گه‌ڵ ده‌رچوونی‌ له‌زیندان په‌یوه‌ندی‌ ده‌كاته‌وه‌ به‌ڕیزه‌كانی‌ یه‌كێتی‌-ه‌وه‌،  شه‌هید عه‌بدولڕه‌زاق هه‌میشه‌ پیاوێكی‌ دڵسۆز بۆ خاك‌و نیشتمان‌و كوردایه‌تی‌ بوو،  هیچ كات هۆگری‌ مه‌سئولیه‌ت‌و پله‌و پایه‌ نه‌بوو هه‌میشه‌ ئامانجی‌ سه‌ركه‌وتن‌و ئازادكردنی‌ ئه‌م وڵاته‌ بوو،  له‌ساڵی‌ 1984 له‌سه‌ر داوای‌ سه‌ركردایه‌تی‌ یه‌كێتی‌ ده‌چێته‌ریزی‌ هێزه‌كانی‌ پێشمه‌رگه‌‌و له‌وێ ده‌بێته‌ لێپرسراوی‌ رێكخراوی‌ دووی‌ كۆمه‌ڵه‌، شه‌هید عه‌بدولڕه‌زاق یه‌كێك بووه‌ له‌سه‌ركرده‌كانی‌ مه‌زنی‌ راپه‌رین هه‌ر له‌سنوری‌ ئێران تاكو خاكی‌ كه‌ركوكی‌ پیرۆزی‌ كوردستان له‌ساڵی‌ 1991 قیاده‌ی‌ به‌شێكی‌ راپه‌رین له‌ئه‌ستۆ ده‌گرێت‌و هه‌ر له‌رانیه‌ی‌ شاری‌ راپه‌رین تاكو هه‌ولێر‌و له‌كاتی‌ ئازادكردنی‌ هه‌ولێر به‌شێكی‌ گه‌وره‌ی‌ ناوشاری‌ هه‌ولێری‌ پاككرده‌وه‌ له‌ده‌ستی‌ دوژمن، ئه‌وكات ناوچه‌ی ئه‌من‌و ئیستخباراتی‌ به‌عسی‌ پێ ده‌گوترا، ئێستا كۆلیژی‌ كارگێڕی‌و ئابوورییه‌، به‌ر له‌نه‌ورۆز روو ده‌كه‌نه‌ كه‌ركوك‌و بۆ ئازادكردنی‌ كه‌ركوك‌و هه‌ڵكردنی‌ ئاگری‌ نه‌ورۆز له‌ناو جه‌رگه‌ی‌ كه‌ركوك، كه‌ ئه‌وه‌ ئاواتی‌ هه‌ره‌ گه‌وره‌ی‌ شه‌هید بووه‌، هه‌ر له‌ڕۆژی‌ یه‌كه‌می‌ نه‌ورۆز یه‌كێك له‌برا پێشمه‌رگه‌‌و قاره‌مه‌نه‌كه‌ی‌ شه‌هید عه‌بدولڕه‌زاق له‌ناو كه‌ركوك شه‌هید بوو به‌ناوی‌ (خوله‌)، دواتر له‌سه‌ر ئه‌مری‌ سه‌ركردایه‌تی‌‌و بۆ سه‌قامگیری‌ كه‌ركوك چاودێری‌ هێزی‌ پێشمه‌رگه‌ شه‌هید عه‌بدولڕه‌زاق ده‌مێنێته‌وه‌‌و كه‌ركوك جێناهێڵێت، به‌ڵام زۆر به‌داخه‌وه‌ له‌ 28/3/1991 له‌كه‌ركوك شه‌هید كرا، هه‌زاران سڵاو له‌گیانی‌ پاكی‌ شه‌هید عه‌بدولڕه‌زاق‌و گشت شه‌هیدانی‌ رێگه‌ی‌ رزگاری‌ كوردستان

درێژه‌

جه‌مال تاهیر

ئه‌ندامى دێرینى سه‌ركردایه‌تى شه‌هید جه‌مال تاهیر له‌ 1943 له‌ شارۆچكه‌ى به‌رزنجه‌ له‌دایكبووه‌ و خوێندنى سه‌ره‌تایی و ناوه‌ندى و په‌یمانگاى پێگه‌یاندنى مامۆستایانى له‌ سلێمانى  ته‌واو كردووه‌ ، رۆژی 26/10/1964 له‌گوندی شه‌ده‌ڵه‌ی سنووری سورداش و دوكان به‌مامۆستا دامه‌زراوه‌، له‌سه‌ره‌تای دامه‌زراندنی كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانی كوردستان و له‌ساڵی 1970 په‌یوه‌ندیی به‌و رێكخراوه‌وه‌ كردووه‌، هه‌روه‌ها له‌ساڵی 1971 كراوه‌ به‌ئه‌ندامی ناوچه‌ی سلێمانی و لێپرسراوی رێكخراوی سه‌ربازیی پارتی دیموكراتی كوردستان، ساڵی 1973 كراوه‌ته‌ لێپرسراوی رێكخراوی وارماوا له‌ده‌ربه‌ندیخان، له‌ساڵی 1974 وه‌ك ئه‌ندامی لیژنه‌ی قه‌ره‌داغ و لێپرسراوی رێكخراوی وارماوا خه‌باتیكردووه‌، دوای كاره‌ساتی شكستی شۆڕشی ئه‌یلول له‌ساڵی 1975دا، گه‌ڕاوه‌ته‌وه‌ شاری سلێمانی و ده‌ستیكردۆته‌وه‌ به‌كاری رێكخستن له‌ریزه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانی كوردستاندا، له‌ئه‌نجامی هه‌ڵسوڕانی به‌رده‌وامی و كارو چالاكییه‌ به‌رچاوه‌كانی، له‌ساڵی 1979 له‌لایه‌ن ئه‌منی سلێمانییه‌وه‌ ده‌ستگیركراوه‌و دوای نه‌دركاندنی راستییه‌كان، هه‌مان ساڵ به‌لێبوردنی گشتی ئازادكراوه‌.
 بۆدووه‌م جارو له‌ساڵی 1981دا له‌لایه‌ن ئه‌منی سلێمانی ده‌ستگیركراوه‌ته‌وه‌، ئه‌مجاره‌یان زیاتر ئازارو ئه‌شكه‌نجه‌ی جه‌سته‌یی و ده‌روونی دراوه‌، هه‌میشه‌ تارمایی مه‌رگی به‌سه‌ره‌وه‌ بووه‌و كه‌مترین هیوای ده‌ربازبوونی هه‌بووه‌، ماوه‌یه‌كی زۆر به‌ته‌نیا دایانناوه‌و نه‌یانهێشتووه‌ هیچ كه‌س و زیندانییه‌كی دیكه‌ ببینێت، بۆیه‌ ئه‌ویش بۆئه‌وه‌ی قسه‌ی بیرنه‌چێته‌وه‌ رۆژانه‌ له‌به‌رخۆیه‌وه‌ قسه‌یده‌كردو پێده‌كه‌نی، جه‌للاده‌كانی زیندانیش له‌به‌رئه‌وی ئه‌وه‌نده‌ به‌دڕندانه‌ ئه‌شكه‌نجه‌یان دابوو، وایانده‌زانی شێت بووه‌، دوای زیاتر له‌ساڵێك به‌ندكردن و ئازارو ئه‌شكه‌نجه‌ی زۆر، له‌ڕۆژی 14/7/1982 جه‌مال تایه‌ر، به‌ر لێبوردنی گشتی ده‌كه‌وێت ئازادده‌كرێت.
 له‌كاتی به‌ستنی دووه‌م كۆنفرانسی كۆمه‌ڵه‌ به‌نهێنی له‌سلێمانییه‌وه‌ چۆته‌ شاخ و  هه‌ر به‌نهێنیش به‌شداری له‌وكۆنفرانسه‌ی دووه‌می كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانی كوردستان كردووه‌و له‌ئه‌نجامدا به‌ئه‌ندامی سه‌ركردایه‌تی هه‌ڵبژێردراوه‌، ئه‌ویش سه‌رپۆشه‌كه‌ی سه‌ری لابردووه‌و بڕیاریدا ئیتر نه‌گه‌ڕێته‌وه‌ شارو وه‌ك پێشمه‌رگه‌و سه‌ركرده‌یه‌ك له‌شاخ بمێنێته‌وه‌.
دیاره‌ ئازایه‌تی و لێزانی و شایسته‌یی شه‌هید جه‌مال تایه‌ر له‌شاخیشدا نه‌ك هه‌روه‌ك خۆی مایه‌وه‌، به‌ڵكو زیاتر ده‌ركه‌وت و بووه‌ سه‌ركرده‌یه‌كی دیار، ئه‌وه‌بوو له‌ساڵی 1983دا پله‌كه‌ی به‌رزكرایه‌وه‌ بۆ ئه‌ندامی مه‌كته‌بی سیاسی و هاوكاتیش كرایه‌ لێپرسراوی مه‌كته‌بی رێكخستن.
به‌داخه‌وه‌، ئه‌وسه‌ركرده‌یه‌ به‌رێگاوه‌ بوو بۆ به‌شداریكردنی له‌كۆبوونه‌وه‌ی سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان، له‌ڕۆژی 14/7/1983 له‌گوندی زیخان- له‌ناوچه‌ی بالیسان به‌ڕووداوی ئۆتۆمبێل شه‌هیدبوو.
شه‌هیدی سه‌ركرده‌ جه‌مال تاهیر، له‌سه‌ره‌تای شه‌سته‌كانی سه‌ده‌ی رابردبوو تێكه‌ڵاوی بزووتنه‌وه‌ی رزگاریخوازی گه‌لی كوردبووه‌، له‌شۆڕشی نوێشدا یه‌كێكه‌ له‌لێپرسراوه‌ دیاره‌كانی رێكخستن و دواتریش پێشمه‌رگه‌و سه‌ركرده‌یه‌كی ئازاو لێهاتوو.
هه‌رئه‌وكاتانه‌ش كه‌سه‌رپه‌رشتی رێكخستنه‌كانی سلێمانی ده‌كردو چه‌ندجارێك ده‌ستگیركرا و بووه‌ یه‌كێك له‌قاره‌مانه‌كانی زیندان، له‌و هه‌لومه‌رجه‌دا زۆر خۆگرو باوه‌ڕپته‌و بوو، كه‌به‌لێبوردنی گشتی ئازادكراو دواتریش روویكرده‌ شاخ، هێنده‌ی دیكه‌ ئازایه‌تی و لێهاتوویی له‌پێشمه‌رگایه‌تیدا ده‌ركه‌وت، بۆیه‌ پیاوانی دوژمن خه‌فه‌تیان بۆئه‌وه‌ خواردووه‌ كه‌چۆن كاتێك له‌لایان زیندانی بووه‌، نه‌یانكوشتووه‌و ئازادكراوه‌.
دواتریش سه‌ركردایه‌تی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستانیش ناسنامه‌ی پاڵه‌وانی زیندانی به‌جه‌مال تاهیر به‌خشی، به‌شه‌هیدبوونی ئه‌وسه‌ركرده‌یه‌ش كه‌لێنێكی گه‌وره‌ كه‌وته‌ ناو ریزه‌كانی كۆمه‌ڵه‌ی ره‌نجده‌رانی كوردستان و شۆڕش و هێزی پێشمه‌رگه‌ش.
ئه‌مه‌ قسه‌ی سه‌ركردایه‌تی ی.ن.ك و هاوڕێكانی شه‌هید جه‌مال تاهیری سه‌ركرده‌یه‌، زۆربه‌ی ئه‌وسه‌رچاوانه‌شی كه‌له‌باره‌ی شه‌هیده‌وه‌ نوسراون، جه‌خت له‌سه‌ر ئه‌م قسه‌یه‌ ده‌كه‌نه‌وه‌.
ئه‌و سه‌ركرده‌یه‌ یه‌كێكه‌ له‌ئه‌ستێره‌ دره‌وشاوه‌كانی  شۆڕشی نوێ و بزووتنه‌وه‌ی كوردایه‌تی به‌گشتی و یه‌كێتیی نیشتتمانیی كوردستان به‌تایبه‌تی، به‌هه‌موو ماناكان خه‌سڵه‌تی سه‌ركرده‌و خه‌باتگێڕی تێدابوو كه‌شه‌هیدیش بوو زیاتر ئه‌و هه‌قیقه‌ته‌ ده‌ركه‌وت.
ناسنامه‌ی پاڵه‌وانی زیندان هه‌روا به‌ئاسانی نه‌دراوه‌ به‌و شه‌هیده‌، به‌ڵكو له‌ئه‌نجامی ئه‌وه‌وه‌ بووه‌ كه‌مامۆستا جه‌مال تاهیر، لێپرسراوی هه‌موو رێكخستنه‌كانی ناو شاره‌كان بوو، ئاله‌وكاته‌دا بۆ چه‌ندینجار ده‌ستگیركراو زۆر ئه‌شكه‌نجه‌دراو ته‌نانه‌ت جه‌للاده‌كان نزیكیشان كرده‌وه‌ له‌مه‌رگ، هه‌ڕه‌شه‌ی كوشتنی لێكرا، كه‌چی وره‌ی به‌رنه‌دا.
ئه‌و هه‌ڵسوكه‌وتانه‌ی له‌گه‌ڵ ئه‌ودا ده‌كراو ئه‌و شێوازی ئه‌شكه‌نجه‌ دڕندانه‌یه‌ی به‌رامبه‌ر ئه‌ومامۆستایه‌ جێبه‌جێده‌كرا له‌زینداندا، به‌ئاسانی هه‌ستده‌كرا كه‌مه‌به‌ستیان كوشتنێكی له‌سه‌رخۆو ئازاراوی ئه‌وه‌، له‌به‌ر ئه‌وانه‌ ئاسان نه‌بوو هیوایه‌ك بمێنێ بۆژیان و ده‌رچوون له‌زیندان، به‌ڵام ئه‌و مامۆستاو سه‌ركرده‌یه‌ بڕیاریدا كه‌ئه‌گه‌ر به‌دانانی ژیانی خۆیشی بێت زانیارییه‌كان نه‌دركێنێت و دواجاریش هه‌موو نهێنییه‌كانی پاراست، به‌ڵام ئه‌گه‌ربێتوو كه‌مترین نهێنی رێكخستنه‌كانی بدركاندایه‌ ئه‌وا یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان و شۆڕشی نوێ تووشی رووداوێكی سه‌خت و دژوار ده‌هاتن و زیانێكی گه‌وره‌ به‌ته‌وژمی به‌ره‌نگاریی كوردی ده‌كه‌وت.

درێژه‌

ساڵیادى شه‌هید (عه‌لى حه‌مدى )

 

 

 

 

 

 

 

درێژه‌

وته‌ و په‌ند

درێژه‌